SKKN Một số kinh nghiệm trong công tác giảng dạy nhằm nâng cao chất lượng môn Ngữ văn 6

 Một số kinh nghiệm trong công tác giảng dạy nhằm nâng cao chất lượng
 môn Ngữ văn 6
 PHẦN THỨ NHẤT: MỞ ĐẦU
 I. Đặt vấn đề
 Nhà văn M.Gorki từng nói “Văn học là nhân học”, văn học là cuộc sống – 
thông qua ngôn từ và hình tượng nghệ thuật sinh động, nó cung cấp cho con người 
kiến thức về cuộc sống cũng như khám phá cái đẹp trong tâm hồn con người. Đến 
với văn học chúng ta tìm thấy vẻ đẹp nhân văn qua mỗi sự vật, hình tượng trong tác 
phẩm mà từ đó tác động tâm tư tình cảm, góp phần để hình thành và phát triển nhân 
cách. Vậy nhưng, không phải ai cũng hiểu vai trò của văn chương trong đời sống 
con người, hiện nay giá trị văn học đang dần bị lãng quên. Nhất là với học sinh. Xu 
hướng xem nhẹ các môn xã hội nói chung, môn Ngữ văn nói riêng là điều mà bất 
cứ giáo viên đứng lớp nào cũng có thể dễ dàng cảm nhận. Học sinh học Văn như 
một sự bắt buộc để đủ điều kiện lên lớp hay để có được tấm bằng tốt nghiệp cuối 
cấp chứ không phải bởi sự đam mê. Học văn là phải đọc, thậm chí là đọc đi đọc lại 
nhiều lần, phải ngẫm nghĩ, tìm tòi, liên hệCó lẽ vì vậy mà học sinh đang dần dần 
“quen” môn Văn.
 Tác phẩm văn chương là bức tranh về cuộc sống, con người trong lao động, 
trong đấu tranh được tái hiện một cách chuẩn xác mà không hề khô khan, tẻ nhạt. 
Học văn, bên cạnh cái cơ bản là học về ngôn ngữ, tiếng nói văn chương của tiếng 
Việt để có thể nói, viết, xây dựng ngôn ngữ diễn đạt cho riêng mình thì còn học về 
văn hóa, tình cảm, tư duy nghệ thuật của nhân loại thông qua những tác phẩm văn 
chương đặc sắc. Và từ đây, ta học cách làm người, học cách chia sẻ, yêu 
thương.Văn học giúp ta bồi dưỡng tình đời, tình người, làm cho tâm hồn tình cảm 
thêm phong phú, nhạy cảm. Học tốt môn văn là nền tảng vững chắc giúp các em tự 
tin trong giao tiếp hàng ngày, góp phần cho những thành công trong cuộc sống mai 
sau.
 Để học sinh thấy được giá trị to lớn của văn học, để thắp sáng và thổi bùng 
ngọn lửa đam mê văn học trong các em, từ đó nâng cao chất lượng bộ môn Ngữ 
Văn, bản thân tôi đã luôn không ngừng nỗ lực tìm tòi, nghiên cứu, thực hiện những 
biện pháp phù hợp với đối tượng học sinh lớp 6 và bước đầu nhận thấy được những 
chuyển biến rất tích cực. Các em trở nên hào hứng hơn với các tiết văn, tích cực 
hơn trong việc học bài ở nhà, chuẩn bị bài trước khi đến lớp nên chất lượng bộ môn 
cũng được nâng cao. Vì vậy, tôi chọn đề tài “Một số giải pháp nâng cao chất lượng 
bộ môn Ngữ văn 6” với mong muốn được chia sẻ những kinh nghiệm riêng của cá 
nhân trong quá trình giảng dạy bộ môn Ngữ văn.
 II. Mục đích nghiên cứu
 Khi lựa chọn nghiên cứu đề tài “Một số biện pháp để nâng cao chất lượng bộ 
môn Ngữ Văn 6”, bản thân tôi muốn bày tỏ những suy nghĩ, trăn trở của mình về 
 Trang 1 Một số kinh nghiệm trong công tác giảng dạy nhằm nâng cao chất lượng
 môn Ngữ văn 6
tiếp vào các hoạt động thực tiễn khác nhau của đời sống gia đình, nhà trường cũng 
như ngoài xã hội với tư cách là chủ thể của hoạt động, qua đó phát triển năng lực 
thực tiễn, phẩm chất nhân cách và phát huy tiềm năng sáng tạo của cá nhân mình. 
Trải nghiệm sáng tạo là hoạt động được coi trọng trong từng môn học.
 - Phương pháp- kĩ thuật dạy học tích cực
 Phương pháp dạy học (PPDH) là lĩnh vực rất phức tạp và đa dạng. Có nhiều 
quan niệm, quan điểm khác nhau về PPDH. Trong tài liệu này, PPDH được hiểu là 
cách thức, là con đường hoạt động chung giữa giáo viên và học sinh, trong những 
điều kiện dạy học xác định, nhằm đạt tới mục đích dạy học.
 Kĩ thuật dạy học gồm có: kĩ thuật chia nhóm, kĩ thuật giao nhiệm vụ, kĩ thuật 
đặt câu hỏi, kĩ thuật khăn trải bàn, kĩ thuật phòng tranh, kĩ thuật các mảnh ghép, kĩ 
thuật hỏi chuyên gia, kĩ thuật hoàn tất một nhiệm vụ,...
 Kĩ thuật dạy học (KTDH) là những biện pháp, cách thức hành động của giáo 
viên trong các tình huống hành động nhỏ nhằm thực hiện và điều khiển quá trình 
dạy học.
 - Bản đồ tư duy (sơ đồ tư duy) 
 Nghị quyết Trung ương 2, khóa VIII khẳng định “Phải đổi mới phương pháp 
giáo dục đào tạo, khắc phục lối truyền thụ một chiều, rèn luyện thành nếp tư duy 
sáng tạo của người học. Từng bước áp dụng các phương tiện tiên tiến và phương 
tiện hiện đại vào quá trình dạy học, đảm bảo điều kiện và thời gian tự học, tự 
nghiên cứu cho học sinh...”.
 Sơ đồ tư duy (SĐTD) sử dụng đồng thời hình ảnh, đường nét, màu sắc, chữ 
viết với sự tư duy tích cực. Đặc biệt đây là một sơ đồ mở, không yêu cầu tỷ lệ, chi 
tiết khắt khe và định khuôn sẵn như các loại bản đồ thông dụng khác. Như vậy 
cùng một chủ đề, bài học nhưng mỗi người có thể vẽ theo một cách khác nhau và 
hoàn toàn có thể thêm hoặc bớt các nhánh dễ dàng. Nếu muốn ghi chép bằng 
SĐTD cũng có nhiều ưu điểm hơn như: Lôgíc, mạch lạc; trực quan, sinh động, dễ 
nhìn, dễ hiểu; vừa nhìn được tổng thể, vừa biết được chi tiết; giúp hệ thống hóa 
kiến thức dễ dàng; và giúp việc ôn tập khoa học, nhớ kiến thức lâu hơn...
 - Dạy học phát triển năng lực 
 Phương pháp dạy học theo quan điểm phát triển năng lực không chỉ chú ý 
tích cực hoá học sinh về hoạt động trí tuệ mà còn chú ý rèn luyện năng lực giải 
quyết vấn đề gắn với những tình huống của cuộc sống và nghề nghiệp, đồng thời 
gắn hoạt động trí tuệ với hoạt động thực hành, thực tiễn. Tăng cường việc học tập 
trong nhóm, đổi mới quan hệ giáo viên – học sinh theo hướng cộng tác có ý nghĩa 
quan trọng nhằm phát triển năng lực xã hội. 
 Trang 3 Một số kinh nghiệm trong công tác giảng dạy nhằm nâng cao chất lượng
 môn Ngữ văn 6
là vào mùa vụ, sự chuyên cần của các em các giảm.Điều đó càng khiến cho chất 
lượng bộ môn càng khó đảm bảo.
 + Ý thức tự học, vượt khó trong học tập của nhiều em chưa cao. Với môn 
Văn, tương lai để chọn ngành nghề, kiếm việc cũng khó hơn nên nhiều gia đình chỉ 
hướng con em vào các môn học “thời thượng” như Toán, Lí, Hóa, Tiếng Anh. Vì 
vậy, không ít học sinh xem nhẹ môn học, không dành thời gian cho bộ môn này, 
hoặc có học cũng chỉ là học lấy lệ hoặc đối phó. Điểm này thể hiện rõ ở việc học 
bài cũ, chuẩn bị bài mới của học sinh còn rất nhiều hạn chế. Có nhiều em giáo viên 
hỏi bài cũ cả 4,6 lần thì tất cả cũng chỉ nhận được câu trả lời duy nhất “Thưa cô, em 
không thuộc”, “em chưa thuộc”.
 + Đời sống văn hóa tinh thần ngày một nâng cao, nhu cầu giải trí như xem ti 
vi, chơi game, lướt facebook . . . ngày càng nhiều làm cho một số em chưa có ý 
thức học bị lôi cuốn, xao nhãng việc học.
 + Lười học, chán học nên học yếu. Học yếu lại càng lười học, chán học, cứ 
xoay vòng như một quy luật tất yếu, khiến cho giờ học với các em trở rất nên nặng 
nề. 
 Năm học 2017-2018, tôi phụ trách giảng dạy môn Văn ở 2 lớp: 6A1, 6A7.Và 
năm học 2018-2019 dạy hai lớp: 6A3, 6A6. Dù là học sinh đầu cấp và mới chỉ là 
những tuần học đầu tiên, nhưng học sinh đã tỏ ra thờ ơ, không hào hứng với môn 
học. Tôi hướng dẫn các em cách soạn bài, học bài, song ở tiết học mới, có rất ít em 
chịu thực hiện. 
 Kết quả bài kiểm tra định kì lần 1 học kì I môn Ngữ văn 6 trường THCS 
Nguyễn Trãi khi chưa thực hiện đề tài trong hai năm học gần đây như sau: 
 Năm học 2017 -2018:
 Lớp Điểm
 Sĩ số Trung Ghi chú
 Năm học Giỏi Khá Yếu Kém
 bình
 6A1 29 0 1 15 8 5
 6A7 36 2 7 17 8 2
 2017-2018 Tổng 
 65 2 8 32 16 7
 cộng
 Tỉ lệ 3% 12,5% 49% 24,5% 11%
 Trang 5 Một số kinh nghiệm trong công tác giảng dạy nhằm nâng cao chất lượng
 môn Ngữ văn 6
thầy cô, đồng nghĩa với việc các em có hứng thú với môn học. Ngược lại, nếu giáo 
viên tỏ ra lạnh nhạt, thiếu thiện cảm với học sinh thì các em sẽ xa lánh, không 
tương tác với những bài học, và đồng nghĩa với việc, mục đích của giáo dục coi 
như thất bại.
 Cuộc sống của giáo viên cũng như bao nhiêu người khác với những lo toan, 
gánh nặng bộn bề của cuộc sống đời thường.Nhưng khi lên lớp, đứng trên bục 
giảng, chúng ta phải tự mình điều chỉnh tâm lí, gạt bỏ những lo âu, buồn bực, bởi 
những tâm lí nặng nề sẽ có ảnh hưởng rất lớn đến tiết học, đến tâm lí học sinh. 
Không làm chủ được cảm xúc, không chỉ không có cảm hứng truyền tải nội dung 
bài học, mà còn có thể có những thái độ, hành động không chuẩn mực, đánh mất 
hình ảnh của chính mình. Vì thế, tạo một không khí vui vẻ, thân thiện, nhẹ nhàng là 
tiền đề quan trọng để tạo hứng thú cho học sinh tiếp thu bài học.
 1.2. Coi trọng việc học bài cũ, chuẩn bị bài mới 
 Kiểm tra việc học bài cũ, chuẩn bị bài mới ở nhà của học sinh phải là hoạt 
động mang tính bắt buộc thường nhật của giáo viên khi bắt đầu tiết học.Có khi tự 
tôi đi một vòng quanh lớp, yêu cầu các em giở vở soạn lên bàn, có khi cho chính 
học sinh kiểm tra chéo nhau, có khi là bằng cách lấy ý thức tự giác, trung thực của 
học sinhĐể tránh tình trạng không học bài, soạn bài hoặc có nhưng chỉ mang tính 
chất đối phó, lấy lệ, vài tuần, tôi sẽ thu vở kiểm tra, có thể là 5-10 em, nửa lớp, 
hoặc cả lớp, có chấm điểm, nhận xét rõ ràng theo hướng động viên, khích lệ sự cố 
gắng, nỗ lực của các em để học sinh rút kinh nghiệm trong các bài soạn sau. Với 
những học sinh yếu hơn, tôi thường có thêm điểm cộng ở sau, khi trả bài, tôi sẽ nói 
luôn ở trước lớp, rằng “những bạn đó có nhiều cố gắng nên cô đã cộng thêm 1 điểm 
khuyến khích”.Với những trường hợp không tiến bộ thì tôi cũng kiểm điểm nghiêm 
khắc, có những hình thức kỉ luật nhất định, từ nhẹ nhàng nhắc nhở đến việc viết 
bản kiểm điểm, mời phụ huynh.
 Để việc học bài cũ, soạn bài mới có hiệu quả, điều quan trọng là giáo viên 
cần có những hướng dẫn cụ thể cho học sinh tự học.Giúp các em có tinh thần tự 
học, phát huy tính chủ động trong việc tìm hiểu nội dung bài học. Vì thế, trong buổi 
học đầu tiên của năm học mới, tôi dành một khoảng thời gian cho việc đưa ra nội 
quy riêng của bộ môn, trong đó tất nhiên không thể thiếu quy định việc học bài cũ, 
chuẩn bị bài mới. Tôi hướng dẫn khái quát cách soạn bài của từng phân môn: Văn 
bản, Tiếng Việt, Tập làm văn để học sinh nắm rõ phương pháp học ở nhà. Phần dặn 
dò sau mỗi tiết học, tôi đều dành vài phút để nêu những hướng dẫn, gợi ý cho việc 
học bài cũ, soạn bài mới. Với việc học bài cũ, tôi thường dặn dò các em về xem lại 
nội dung bài giảng, chỉ ra những nội dung trọng tâm để học sinh lưu ý nắm vững 
kiến thức.Với việc yêu cầu học sinh soạn bài mới, tôi thường cụ thể hóa những yêu 
cầu của nội dung bài học theo từng phân môn.
 Trang 7 Một số kinh nghiệm trong công tác giảng dạy nhằm nâng cao chất lượng
 môn Ngữ văn 6
 Công nghệ thông tin là một phương tiện dạy học hiện đại với những tính 
năng ưu việt, tiện ích nổi trội của nó so với các phương tiện dạy học khác. Giáo án 
điện tử là bước cải tiến lớn giúp giáo viên mang lại cho học sinh nhiều thông tin 
hơn và các thông tin đó có thể được chứa đựng trong nhiều kênh khác nhau như 
văn bản, hình ảnh, âm thanh và các đoạn video. Có thể nói, công nghệ thông tin đã 
cung cấp điều kiện và phương tiện thuận lợi hỗ trợ đắc lực cho công việc giảng dạy 
của giáo viên môn Ngữ văn nói riêng, các bộ môn khác nói chung. Trong thực tế 
giảng dạy của mình, tôi nhận thấy với những tiết học có sự hỗ trợ của công nghệ 
thông tin, học sinh tỏ ra rất hào hứng, chăm chú khi được trực quan bằng những 
hình ảnh liên quan. Và vì thế, các em cũng nắm bài, nhớ được nội dung bài học tốt 
hơn rất nhiều. 
 Khi có sự hỗ trợ công nghệ thông tin, ta cần chú trọng lồng ghép phương 
pháp sử dụng sơ đồ tư duy vào phần củng cố - đây là cách làm hiệu quả, giúp học 
sinh nắm nội dung bài học một cách khái quát nhưng rất đầy đủ. Tôi thường dành 5 
phút cuối giờ, yêu cầu các nhóm vẽ sơ đồ tư duy cho bài học sau đó để các em tự 
trình bày cách hiểu của mình về nội dung bài học, rồi có thể đối chiếu với bảng sơ 
đồ tư duy giáo viên chiếu lên bảng. Với cách này, tôi không chỉ tạo cho các em sự 
thích thú khi được tự tay thiết kế một sản phẩm, mà còn rèn luyện tư duy chọn lọc 
thông tin, từ ngữ, sắp xếp bố cục để ghi nội dung cần thiết và logic nhất.
 2.1.2. Tích cực dạy học theo chủ đề tích hợp và áp dụng giáo dục an ninh 
quốc phòng
 Đây được coi là nguyên tắc quan trọng trong dạy học nói chung và dạy học 
môn Ngữ văn nói riêng để phát huy tính tích cực của học sinh và nâng cao chất 
lượng giáo dục. Nội dung tích hợp cần tập trung vàonhững điểm quy tụ, liên kết nội 
dung ba phân môn: Văn – Tiếng Việt – Tập làm văn trong văn bản để xây dựng các 
tình huống tích hợp và các hoạt động phức hợp tương ứng nhằm giúp học sinh tích 
hợp tri thức và kĩ năng trong khi xử lí tình huống. Đó có thể là những từ ngữ, câu 
thơ, đoạn văn, những chi tiết, hình tượng, các sự kiện, quan hệ, tình huống mà 
muốn cảm hiểu, cắt nghĩa, đánh giá đòi hỏi phải vận dụng tri thức liên văn bản, 
phải tổng hợp hiểu biết nhiều mặt về lịch sử, văn hóa, xã hội, văn học, ngôn ngữ. 
Đó còn có thể là tích hợp kiến thức những bộ môn khác như lịch sử, địa lí, giáo dục 
công dân... Bằng cách tổ chức, thiết kế các nội dung, tình huống tích hợp để học sinh 
vận dụng phối hợp các tri thức và kĩ năng riêng rẽ của các phân môn vào giải quyết 
vấn đề đặt ra, qua đó lĩnh hội các kiến thức và phát triển năng lực, kĩ năng tích hợp. 
Với cách làm này, giáo viên vừa tạo được sự hào hứng của các em với môn học, 
giúp các em tích hợp các kiến thức và kĩ năng đã lĩnh hội,xác lập mối liên hệ giữa các 
tri thức và kĩ năng thuộc môn Ngữ văn với các môn khác.
 Trang 9