SKKN Một số giải pháp phát huy tính tích cực, chủ động của học sinh trong giờ học giáo dục nếp sống thanh lịch, văn minh cho học sinh Hà Nội

 UBND HUYỆN GIA LÂM
 PHÒNG GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
 SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM
 MỘT SỐ GIẢI PHÁP PHÁT HUY TÍNH TÍCH CỰC, CHỦ 
ĐỘNG CỦA HỌC SINH TRONG GIỜ HỌC GIÁO DỤC NẾP 
SỐNG THANH LỊCH, VĂN MINH CHO HỌC SINH HÀ NỘI
 Tác giả: TRẦN THỊ NGUYỆT
 Môn: Giáo dục nếp sống thanh lịch, văn minh cho học sinh Hà Nội
 Cấp học: THCS
 Tài liệu kèm theo: Đĩa CD minh họa bài giảng
 NĂM HỌC: 2016 - 2017 Một số giải pháp phát huy tính tích cực, chủ động của HS trong giờ học.
 I. ĐẶT VẤN ĐÊ
 1. Lí do chọn đề tài
 Giáo dục là nền tảng của xã hội, là cơ sở tiền đề để quyết định sự 
phồn vinh của đất nước. Giáo dục (GD) cung cấp những hiểu biết về kho 
tàng tri thức của nhân loại cho biết bao thế hệ, trang bị cho các em kiến 
thức cơ bản cần thiết về khoa học, đời sống và đóng vai trò không nhỏ 
trong quá trình hình thành, phát triển nhân cách của các thế hệ học sinh 
(HS).
 Để GD có hiệu quả và đạt chất lượng cao, trong quá trình giảng dạy 
chúng ta cần biết lựa chọn phương pháp dạy tối ưu nhất, phù hợp với mục 
tiêu đổi mới và nội dung của bài học. Một trong những phương pháp mang 
lại hiệu quả cao đã được kiểm chứng là tự học. A. Ko Men Xi viết “GD có 
mục đích đánh thức năng lực nhạy cảm, phán đoán đúng đắn, phát triển 
nhân cách...hãy tìm ra phương pháp cho gíáo viên dạy ít hơn, học sinh hiểu 
nhiều hơn”. Nói như A. Ko Men Xi có nghĩa là chúng ta cần phát huy tối 
ưu tính tích cực, chủ động của HS trong học tập.
 Trong hoạt động dạy học, nhằm đổi mới phương pháp, phát huy tính 
tích cực chủ động của học sinh, các hoạt động như: chuẩn bị ở nhà, xây 
dựng tình huống, tổ chức nhóm đã được sử dụng nhiều ở các bộ môn và 
kết quả đạt được rất tích cực. 
 GD nếp sống thanh lịch, văn minh cho HS Hà Nội là môn học đặc 
thù được xây dựng nhằm trang bị tri thức sống cho HS Hà Nội, nhằm rèn 
luyện cho các em kĩ năng sống đẹp xứng đáng với vị thế của người dân thủ 
đô ngàn năm văn hiến. Để việc giảng dạy môn học đạt kết quả cao, giáo 
viên (GV) cần tăng khả năng ứng dụng thực tế, giảng dạy bộ môn bám sát 
đời sống; HS phải được tìm hiểu, được tham gia các hoạt động trải nghiệm 
sáng tạo để rút ra bài học nhận thức cho bản thân. Phương pháp ấy chính 
phát huy tính tích cực, chủ động của HS.
 Vì những lí do trên, tôi quyết định nghiên cứu và thực nghiệm đề tài 
nghiên cứu “Một số giải pháp phát huy tính tích cực, chủ động của HS 
trong giờ học GD nếp sống thanh lịch, văn minh cho HS Hà Nội”.
2. Mục đích nghiên cứu
 Bản thân tôi là một GV được phân công giảng dạy bộ môn GD nếp 
sống thanh lịch, văn minh cho HS Hà Nội, tôi thấy đây là môn học có 
mục tiêu giáo dục đạo đức cho HS nhưng nếu chỉ dừng lại ở trang bị lí 
thuyết khô khan trong tài liệu thì HS chẳng những khó nắm được bài mà 
còn rất hạn chế trong ứng dụng bài học vào thực tế. Bài học từ đó trở nên 
nhàm chán, dễ bị đánh đồng với bộ môn Đạo đức ở Tiểu học hay Giáo dục 
công dân ở Trung học cơ sở.. Việc phát huy tính tích cực, chủ động của HS 
trong môn học này không chỉ tạo được hứng thú cho các em mà còn tăng 
khả năng ứng dụng thực tế của các em trong đời sống. Vì vậy, tôi lựa chọn 
 2 Một số giải pháp phát huy tính tích cực, chủ động của HS trong giờ học.
1. Cơ sở lí luận 
 Chương trình giáo dục phổ thông ban hành kèm theo quyết định số 
16/2006 QĐ-BDĐT ngày 5/6/2010 của Bộ trưởng Bộ Giáo dục và Đào tạo 
đã nêu: Phải phát huy tính tích cực, tự giác, chủ động, sáng tạo của HS; 
phù hợp với đặc trưng môn học, đặc điểm đối tượng HS, điều kiện của từng 
lớp học; rèn luyện kĩ năng vận dụng kiến thức vào thực tiễn; tác động đến 
tình cảm đem lại niềm hứng thú và trách nhiệm học tập cho HS.
 Nhiệm vụ năm học 2016-2017 của trường THCS nơi tôi công tác 
cũng chỉ rõ: Cần tích cực đổi mới phương pháp dạy và học, phát huy kĩ 
thuật dạy học tích cực, phát triển tính tích cực, tự giác, chủ động, sáng tạo, 
rèn luyện thói quen, kĩ năng tự học, tinh thần tự giác tìm tòi, khám phá của 
HS.
 Bản thân môn học GD nếp sống thanh lịch, văn minh cho HS Hà 
Nội như đã nói ở trên là môn học có tính thực tiễn cao. Để HS hiểu bài, 
nắm bài và ứng dụng bài học vào thực tế đòi hỏi các em phải được trải 
nghiệm,quá trình trải nghiệm ấy chính là phát huy tính tích cực, chủ động 
của HS.
2. Cơ sở thực tiễn
 Trường THCS nơi tôi công tác nằm khá xa trung tâm. HS tại trường 
nhìn chung ngoan ngoãn, lễ phép nhưng còn nhút nhát, rụt rè. Việc giao 
tiếp của các em khi tham gia các hoạt động xã hội còn nhiều hạn chế. 
Trong quá trình học tập tại trường, các em cũng được tham gia nhiều hoạt 
động trải nghiệm sáng tạo đòi hỏi phải phát huy tính tích cực, chủ động 
nhưng hiệu quả một số hoạt động chưa cao. 
 HS lớp 8 là đối tượng năng động, thích khám phá môi trường và thế 
giới xung quanh. Môn học GD nếp sống thanh lịch, văn minh cho HS Hà 
Nội là môn học không mới với các em nhưng nhiều em chưa thật sự tha 
thiết với môn học này vì đặc thù bộ môn không đánh giá kết quả vào quá 
trình tổng kết điểm. Bởi vậy, để nâng cao hiệu quả bộ môn, tạo hứng thú 
cho HS trong giờ học, tôi đã phát huy tối đa tính tích cực, chủ động của các 
em từ khâu chuẩn bị bài đến bài học.
3. Các giải pháp đã thực hiện
3.1. Tăng cường hoạt động tự học
 Giải pháp đầu tiên đem lại hiệu quả khá rõ rệt trong việc phát huy 
tính tích cực, chủ động của HS đó là kích thích khả năng tự học cho các 
em. Muốn vậy, trước mỗi giờ học, GV cần hướng dẫn HS tìm hiểu bài ở 
nhà- một hình thức giống như soạn bài trong môn học Ngữ văn. Đó là bước 
đầu giúp các em định hình kiến thức, việc tiếp thu kiến thức về sau nhờ đó 
mà sẽ có hiệu quả cao hơn.
 Bài Giao tiếp ứng xử ngoài xã hội được dạy trong 2 tiết là tiết 2 và 
tiết 3 trong kế hoạch dạy học phân môn lớp 8. Vì đặc thù môn học mỗi 
tháng HS được học 1 tiết nên các em có rất nhiều thời gian để chuẩn bị bài. 
Sau bài Tác phong của người Hà Nội, tôi đã giao việc và hướng dẫn HS 
 4 Một số giải pháp phát huy tính tích cực, chủ động của HS trong giờ học.
3.4. Các hoạt động khác.
 Ngoài các hoạt động được kể trên đây, để tăng tính tích cực, chủ 
động của HS trong giờ học GD nếp sống thanh lịch, văn minh cho HS Hà 
Nội, GV cũng có thể tổ chức rất nhiều các hoạt động khác như sưu tầm-
khai thác clip và đóng tiểu phẩm. Với những tiết học gần gũi với đời sống 
như Giao tiếp ứng xử ngoài xã hội, hai hoạt động này được tôi áp dụng đã 
giúp HS hiểu rõ mục tiêu và thấy được sự bổ ích của bài học từ đó mà các 
em yêu thích môn học và tích cực, chủ động trong giờ học hơn. Với hoạt 
động sưu tầm- khai thác clip, các em được định hướng chọn một tình 
huống giao tiếp quen thuộc trong đời sống và cả lớp sẽ tập trung nhận xét 
điểm đúng, điểm chưa đúng của các nhân vật trong clip. Như vậy, HS vừa 
được nhận xét nhân vật, vừa rút ra bài học giao tiếp cho bản thân. Tính ứng 
dụng thực tế của bài học cũng nhờ đó mà tăng gấp nhiều lần. Tương tự như 
vậy, tôi hướng dẫn HS xây dựng tiểu phẩm mà trong đó các em được hóa 
thân vào những nhân vật chính. Kết quả đem lại không chỉ là bài học nhận 
thức về giao tiếp đúng chuẩn mực mà còn là niềm hứng khởi, say mê của 
các em đối với môn học không đánh giá điểm.
 Để quý thầy cô hình dung rõ hơn về các hoạt động tôi đã tổ chức để 
phát huy tối đa tính tích cực, chủ động của HS, tôi xin trình bày kèm theo 
sau đây giáo án minh họa giờ học của mình.
 GIÁO ÁN MINH HỌA
 TIẾT 2. BÀI 2. GIAO TIẾP, ỨNG XỬ NGOÀI XÃ HỘI
I. MỤC TIÊU BÀI HỌC
1. Về kiến thức: Giúp HS:
- Hiểu được sự cần thiết của giao tiếp, ứng xử ngoài xã hội.
- Nắm được một số kĩ năng cơ bản trong giao tiếp, ứng xử ở một số hoàn 
cảnh cụ thể và phân biệt được những hành vi đúng, sai trong giao tiếp.
 6 Một số giải pháp phát huy tính tích cực, chủ động của HS trong giờ học.
 xử ngoài xã hội có ý 
 nghĩa như thế nào đối - Tạo được ấn 
 với mỗi cá nhân? tượng tốt với 
 - GV nhận xét, chốt ý, mọi người.
 chiếu máy. - Thể hiện sự 
 hiểu biết và 
 năng lực của 
 mỗi người.
 - Giúp con 
 người trưởng 
 thành, năng 
 động và dễ thích 
 ứng với mọi thời 
 đại.
 ? Vậy, khi giao tiếp, - HS trả lời 2. Một số yêu 
 ứng xử trong đời sống, - HS nhận xét, bổ cầu cơ bản khi 
 chúng ta cần chú ý đến sung giao tiếp, ứng 
 những yêu cầu nào? xử ngoài xã hội
 - GV nhận xét, chốt ý, - Trang phục 
 chiếu máy. lịch sự, phù hợp 
 - GV chiếu máy cho với đối tượng và 
 HS xem clip về vẻ đẹp hoàn cảnh giao 
 thanh lịch, văn minh tiếp.
 của người Hà Nội. - Nói năng rõ 
 - GV chuyển ý: Để ràng, tế nhị.
 thực hiện tốt các yêu - Thái độ nhẹ 
 cầu ấy, đòi hỏi mỗi nhàng, lịch 
 chúng ta phải rèn thiệp, đúng mực. 
 luyện cho mình những 
 thói quen trong giao 
 tiếp. Đó là những thói 
 quen nào?
16 - GV tổ chức cho HS - HS hình thành 3. Rèn luyện 
phút thảo luận nhóm: nhóm một số thói 
 + Thời gian: 5 phút - Đội văn nghệ trình quen khi giao 
 + Hình thức: nhóm 8 diễn tiểu phẩm tiếp, ứng xử
 + Nội dung: Em nhận - HS thảo luận, trình 
 xét như thế nào về bày kết quả vào 
 cách giao tiếp, ứng xử bảng phụ.
 của các nhân vật trong 
 tiểu phẩm sau?
 - Các nhóm nộp kết 
 quả thảo luận, 1 nhóm - HS trình bày kết 
 8 Một số giải pháp phát huy tính tích cực, chủ động của HS trong giờ học.
 viện? - HS tổ chức chơi 1. Giao tiếp, 
 - GV giao nhiệm vụ trò chơi Ai nhanh ứng xử khi 
 cho nhóm 1 tổ chức hơn? tham gia các 
 chơi trò chơi. - HS tham gia chơi hoạt động văn 
 trò chơi. hóa.
 - HS đánh giá kết a. Khi đến 
 quả, trao thưởng. những nơi biểu 
 - GV nhận xét, đánh diễn, rạp chiếu 
 giá phần tổ chức trò phim
 chơi của học sinh.
 - GV chốt kiến thức - HS đọc
 - Trang phục 
 đẹp, thoải mái, 
 phù hợp với lứa 
 tuổi.
 - Đến sớm, chủ 
 động tìm chỗ 
 ngồi mà không 
 làm ảnh hưởng 
 đến người khác.
 - Không gây ồn 
 ào, mất trật tự.
 - Vỗ tay sau mỗi 
 tiết mục biểu 
 diễn.
 - Không chen 
 lấn, xô đẩy, chê 
 bai, bình phẩm, 
 phản ứng với sơ 
 xuât của diễn 
 viên.
 b. Khi đến thư 
 viện
 - Trang phục kín 
 đáo, gọn gàng, 
 lịch sự.
 - Giữ trật tự 
 trong phòng đọc.
 - Không tự ý di 
 chuyển đồ đạc, 
 cẩn thận khi sử 
 dụng tài liệu; 
 đọc xong, để tài 
 10