SKKN Kinh nghiệm tổ chức một số hoạt động trải nghiệm sáng tạo trong môn Ngữ văn bậc Trung học cơ sở

 TRƯỜNG THCS A MA TRANG LƠNG SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM (NĂM HỌC 2020 -2021)
 I. MỞ ĐẦU
1. Lý do chọn đề tài
 Quán triệt tinh thần, mục tiêu của Nghị quyết số 29-NQ/TW về đổi mới 
căn bản, toàn diện Giáo dục và Đào tạo, việc dạy học nói chung và dạy học bộ 
môn Ngữ văn nói riêng cần tăng cường thêm HĐTNST nhằm phát triển, nâng 
cao các phẩm chất, năng lực của học sinh, nuôi dưỡng ý thức độc lập tự hào về 
bản sắc địa phương, sự quan tâm, bảo tồn và gìn giữ những nét văn hóa đặc 
sắc của dân tộc , vùng miền mình sinh sống , chia sẻ tới những người xung 
quanh...
 Trong Dự thảo chương trình giáo dục phổ thông tổng thể, trải nghiệm 
sáng tạo là hoạt động giáo dục trong nhóm các môn học bắt buộc. Đây là hoạt 
động giáo dục và dạy học được tổ chức trong môi trường học tập bằng chính 
sự trải nghiệm của mỗi cá nhân người học. Học sinh được tham gia trực tiếp 
vào hoạt động để phát huy các năng lực của mình.
 Hoạt động trải nghiệm sáng tạo (HĐTNST) là các hoạt động giáo dục 
thực tiễn được tiến hành song song với hoạt động dạy học trong nhà trường 
phổ thông, có mối quan hệ bổ sung, hỗ trợ cho hoạt động dạy học.
 Nội dung của HĐTNST mang tính tổng hợp và phân hóa cao. HĐTNST 
được thực hiện dưới nhiều hình thức trải nghiệm, đòi hỏi sự phối hợp, liên kết 
nhiều lực lượng trong và ngoài nhà trường, gắn lý thuyết với thực tiễn giúp học 
sinh lĩnh hội những kinh nghiệm, hình thành và phát triển phẩm chất, nhân 
cách, năng lực, tích lũy kinh nghiệm riêng cũng như phát huy tiềm năng sáng 
tạo của cá nhân ... mà các hình thức học tập khác khó có thể thực hiện được.
 Để tổ chức được HĐTNST với những yêu cầu như trên đối với đơn vị 
của chúng tôi (trường THCS A Ma Trang Lơng) là một vấn đề khó – Trường 
được xây dựng và hình thành trên địa bàn có nhiều thành phần dân tộc sinh 
sống,với số học sinh là người dân tộc thiểu số tại chỗ hơn 400 em, chất lượng 
đầu vào thấp, phụ huynh ít quan tâm tới việc học tập của học sinh Tuy nhiên, 
được sự chỉ đạo của các cấp quản lý giáo dục, sự quan tâm tạo điều kiện của 
ban giám hiệu nhà trường, trong năm học 2019 – 2020 chúng tôi đã nghiên cứu, 
tìm hiểu để lên kế hoạch xây dựng, tổ chức các hoạt động trải nghiệm sáng tạo 
trong môn Ngữ văn và bước đầu đã đạt được những kết quả nhất định. Thực 
hiện đề tài này, bản thân tôi mong muốn được trình bày và chia sẻ một số kinh 
nghiệm cụ thể đã thực hiện tại đơn vị trong quá trình tổ chức hoạt động trải 
nghiệm sáng tạo trong môn Ngữ văn bậc THCS tại trường THCS A Ma Trang 
Lơng.
 2. Mục tiêu, nhiệm vụ của đề tài
Đề tài: Kinh nghiệm tổ chức một số hoạt động trải nghiệm sáng tạo 
 trong môn Ngữ văn ở bậc Trung học Cơ sở.
 - Trang 1 - TRƯỜNG THCS A MA TRANG LƠNG SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM (NĂM HỌC 2020 -2021)
những yêu cầu và điều kiện cần thiết để tổ chức hoạt động trải nghiệm sáng tạo 
có hiệu quả.
 + Phương pháp quan sát sư phạm: dự giờ quan sát hoạt động của giáo 
viên, học sinh để tìm hiểu thực trạng, cách tiến hành, những hiệu quả của việc 
tổ chức hoạt động trải nghiệm sáng tạo.
 - Phương pháp thống kê toán học: thống kê, đối chiếu các số liệu thu 
thập được từ đó đưa ra những kết luận và kiến nghị phù hợp.
 II. NỘI DUNG
1. Cơ sở lý luận
 1.1. Những định hướng về tổ chức hoạt động trải nghiệm sáng tạo
 - Nghị quyết Hội nghị lần thứ 8, Ban chấp hành Trung ương khóa XI 
(Nghị quyết số 29 – NQ/TW) về đổi mới căn bản, toàn diện Giáo dục và Đào 
tạo: “Tiếp tục đổi mới mạnh mẽ phương pháp dạy và học theo hướng hiện đại; 
phát huy tính tích cực, chủ động sáng tạo và vận dụng kiến thức, kỹ năng của 
người học; khắc phục lối truyền thụ áp đặt, một chiều, ghi nhớ máy móc. Tập 
trung dạy cách học, cách nghĩ, khuyến khích tự học, tạo cơ sở để người học tự 
cập nhật và đổi mới tri thức, kỹ năng, phát triển năng lực...”.
 - Hướng dẫn số 791/HD – BGDĐT ngày 25/6/2013 của Bộ Giáo dục và 
Đào tạo về việc thí điểm phát triển chương trình giáo dục nhà trường phổ 
thông:
 + Chương trình nhà trường gắn với phát triển nghề nghiệp, định hướng 
nghề nghiệp, kĩ năng sống của học sinh.
 + Xây dựng các chủ đề dạy học liên môn với nội dung giáo dục liên 
quan đến vấn đề thời sự của địa phương, đất nước để bổ sung vào kế hoạch dạy 
học và hoạt động giáo dục của nhà trường.
 - Chỉ thị số 4325 năm 2016 của Bộ Giáo dục & Đào tạo: Đa dạng hóa 
các hình thức dạy học, chú ý các hoạt động trải nghiệm sáng tạo. Tăng cường 
thời lượng cho các hoạt động phụ đạo học sinh yếu, bồi dưỡng học sinh giỏi, 
hoạt động giáo dục trải nghiệm sáng tạo, nghiên cứu khoa học phù hợp với đối 
tượng học sinh.
 - Công văn số 1290 năm 2016 của Bộ Giáo dục & Đào tạo về Tổ chức 
các hoạt động nghiên cứu khoa học cho học sinh: Các Sở/Phòng GD&ĐT tăng 
cường giao quyền chủ động cho các cơ sở giáo dục có đủ thời lượng cho luyện 
tập, ôn tập, thí nghiệm, thực hành, tổ chức hoạt động trải nghiệm sáng tạo và 
kiểm tra định kì.
 - Công văn số 5555 năm 2014 của Bộ Giáo dục & Đào tạo về Xây dựng 
chủ đề dạy học: Gắn với nghiên cứu khoa học kĩ thuật, gắn với ngành nghề tiêu 
biểu địa phương, nghề truyền thống của gia đình.
Đề tài: Kinh nghiệm tổ chức một số hoạt động trải nghiệm sáng tạo 
 trong môn Ngữ văn ở bậc Trung học Cơ sở.
 - Trang 3 - TRƯỜNG THCS A MA TRANG LƠNG SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM (NĂM HỌC 2020 -2021)
 - Tương tác, phương pháp:
 + Đa chiều.
 + Học sinh tự hoạt động, trải nghiệm là chính.
 - Kiểm tra, đánh giá:
 + Nhấn mạnh đến kinh nghiệm, năng lực thực hiện, tính trải nghiệm.
 + Theo những yêu cầu riêng, mang tính cá biệt hóa, phân hóa.
 + Đánh giá kết quả đạt được bằng nhận xét qua sản phẩm học tập
1.2.3. Tiến trình tổ chức hoạt động trải nghiệm sáng tạo các môn học
 - Gồm các bước cơ bản:
 + Bước 1: Xác định chủ đề (về tên chủ đề, thời gian, thiết bị, vật tư, 
hình thức tổ chức hoạt động)
 + Bước 2: Tìm kiếm và xử lý thông tin(có thể tìm kiếm thông tin từ 
sách giáo khoa, sách báo, mạng internet, tham quan thực tế)
 + Bước 4: Xây dựng ý tưởng (hoàn thiện các báo cáo, sản phẩm; thống 
nhất hình thức tổ chức báo cáo)
 + Bước 5: Báo cáo, trình bày sản phẩm (có thể thực hiện một buổi báo 
cáo khoa học, trưng bày sản phẩm, giao lưu )
 + Bước 6: Đánh giá hoạt động (đánh giá qua nhận xét gồm học sinh tự 
đánh giá, đánh giá giữa học sinh với học sinh, nhóm trưởng với các thành viên 
trong nhóm, giáo viên đánh giá học sinh )
 - Các hoạt động cơ bản trên được thể hiện cụ thể qua sơ đồ sau:
Đề tài: Kinh nghiệm tổ chức một số hoạt động trải nghiệm sáng tạo 
 trong môn Ngữ văn ở bậc Trung học Cơ sở.
 - Trang 5 - TRƯỜNG THCS A MA TRANG LƠNG SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM (NĂM HỌC 2020 -2021)
 + Chưa tổ chức được các hoạt động trải nghiệm sáng tạo trong bộ môn 
Ngữ văn một cách phù hợp, hiệu quả. Nguyên nhân chính là do chưa xác định 
được chủ đề cần thiết, còn gặp phải một số khó khăn nhất định về thời gian, 
hình thức, phương pháp tổ chức, những quy định về khung chương trình bộ 
môntrong quá trình lên kế hoạch tổ chức các hoạt động trải nghiệm sáng tạo. 
Những hạn chế và khó khăn này được thể hiện trong bảng tổng hợp kết quả 
khảo sát sau của chúng tôi:
 * - Thời gian khảo sát: từ ngày 20 đến 30 tháng 9 năm 2019
 - Hình thức: phỏng vấn
 - Số lượng giáo viên tham gia khảo sát: 08 giáo viên bộ môn Ngữ văn 
trường THCS A Ma Trang Lơng.
 Trả 
TT Nội dung Tỉ lệ Ghi chú
 lời có
 Tích hợp tổ chức hoạt động trải - Đa số giáo viên đã 
 biết về vấn đề này 
 1 nghiệm sáng tạo theo chủ đề trong 0 0% nhưng chưa được 
 bộ môn. hướng dẫn thực hiện.
 - Hướng dẫn học sinh 
 tự tìm hiểu ngữ liệu 
 Tổ chức hoạt động trải nghiệm cho bài học.
 2 sáng tạo trong một phần của bài 4 50%
 - Tìm hiểu một số vấn 
 học. đề ngoài chương trình 
 sách giáo khoa.
 Những khó khăn thường gặp trong 
 3 quá trình tổ chức hoạt động trải 
 nghiệm sáng tạo:
 1. Xác định chủ đề 7 87,5%
 2.Thời gian 6 75,0%
 3.Hình thức, phương pháp tổ 6 75,0%
 chức
 4.Cơ sở vật chất 4 50,0%
 5.Yếu tố khác (nêu rõ) 8 100% - Những quy định về 
 khung phân phối 
 chương trình
- Về phía học sinh:
Đề tài: Kinh nghiệm tổ chức một số hoạt động trải nghiệm sáng tạo 
 trong môn Ngữ văn ở bậc Trung học Cơ sở.
 - Trang 7 - TRƯỜNG THCS A MA TRANG LƠNG SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM (NĂM HỌC 2020 -2021)
môn Ngữ văn, gắn với thực tiễn địa phương và điều kiện của nhà trường, với 
hoạt động phụ đạo học sinh yếu, bồi dưỡng học sinh giỏi, nghiên cứu khoa 
học.... Các chủ đề hoạt động trải nghiệm sáng tạo trong môn Ngữ văn được tổ 
bộ môn của chúng tôi xây dựng, thống nhất trong Khung phân phối chương 
trình năm học 2019 – 2020 của đơn vị. Cụ thể:
Khối Thời gian thực 
 Chủ đề Ghi chú
lớp hiện
6 1. Sân khấu hóa truyện dân - Bắt đầu từ Sau khi học xong 
 gian tuần 11, học kì các văn bản truyện 
 I. dân gian.
 2. Tôi là nhà văn - Từ tuần 21, 
 học kì II
7 1. Viết về “Người thắp lửa tâm - Trong tháng - Gắn với những 
 hồn” 11 hoạt động kỷ niệm 
 Ngày Nhà giáo Việt
 Nam.
 2. Ca dao- dân ca của dân tộc - Tuần 29, học - Kết hợp với
 Ê đê kì II Chương trình địa 
 phương.
8 1. Tiếng Việt muôn màu - Từ tuần 5, học - Sau khi học xong 
 kì I. bài “Từ ngữ địa
 phương và biệt ngữ 
 xã hội”.
 2. Danh lam thắng cảnh Đăk - Tuần 23, học - Kết hợp với 
 Lăk kì II. Chương trình địa 
 phương.
9 1. Phụ nữ xưa và nay - Tuần 8, học kì - Sau khi học xong 
 I bài “Truyện Kiều” 
 và “Chuyện người 
 con gái Nam
 xương”.
 2. Người lính trong mắt em - Tuần 19, học - Sau khi học xong 
 kì I bài “Đồng chí” và 
 “Bài thơ về tiểu đội
 xe không kính”.
 3.2.3. Thứ ba: Lên kế hoạch cho hoạt động trải nghiệm sáng tạo
 - Đối với giáo viên: Kế hoạch được lên từ đầu năm học, một cách rõ 
ràng và chi tiết, được bàn bạc và thống nhất (cụ thể đã trình bày trong phần
3.2.2. Về việc lựa chọn chủ đề cho hoạt động trải nghiệm sáng tạo).
Đề tài: Kinh nghiệm tổ chức một số hoạt động trải nghiệm sáng tạo 
 trong môn Ngữ văn ở bậc Trung học Cơ sở.
 - Trang 9 -