Sáng kiến kinh nghiệm Ứng dụng biểu đồ tư duy trong rèn luyện kĩ năng nói môn Tiếng Anh

 Ứng dụng BĐTD trong rèn luyện kĩ năng nói môn Tiếng Anh 
 A.ĐẶT VẤN ĐỀ
I - LÝ DO CHỌN ĐỀ TÀI :
 Chúng ta đang sống trong thời đại khoa học công nghệ phát triển như vũ 
bão, con người ngày càng phụ thuộc và chi phối lẫn nhau, nhu cầu hợp tác ngày 
càng gia tăng. Cùng với sự phát triển đó, đất nước ta ngày càng đổi mới và 
chuyển sang nền kinh tế thị trường, mở cửa, giao lưu hội nhập cùng các quốc gia 
khác trên thế giới.
 Song song với xu thế trên, thì sự lựa chọn số một về ngoại ngữ hiện nay 
là tiếng Anh, nó được xem như là ngôn ngữ quốc tế trong việc giao lưu, trao đổi 
và học hỏi kinh nghiệm lẫn nhau. Chính vì vậy ngay từ khi tiến hành công cuộc 
đổi mới Đảng ta đã quan tâm đến ngành giáo dục và chọn bộ môn tiếng Anh là 
ngoại ngữ phổ biến giảng dạy trong các trường cao đẳng và đại học, là một môn 
văn hóa cơ bản, bắt buộc trong chương trình văn hóa phổ thông. Ngoài ra, ngày 
nay tiếng Anh còn là một công cụ đắc lực cho mọi người nói chung và học sinh 
nói riêng tiếp cận được những tri thức quý báu của nhân loại, cập nhật những 
công nghệ thông tin tiên tiến và giao lưu với bạn bè quốc tế.
 Tuy nhiên, nhiều em học sinh cảm thấy việc học tiếng Anh là một điều 
khó khăn. Trong quá trình dạy học các giáo viên đã có nhiều thủ thuật nhằm 
giúp các em dễ dàng hơn trong việc tiếp thu và ghi nhớ các thông tin,từ vựng, 
các điểm ngữ pháp và đặc biệt hơn là các thủ thuật, phương pháp để rèn luyện 
các kĩ năng trong một đơn vị bài học (unit ), song vẫn còn nhiều hạn chế. Một 
trong những hạn chế đó là khả năng nói tiếng Anh của các em học sinh. Do vậy 
ở đây tôi chỉ muốn trình bày kinh nghiệm mà trong quá trình dạy tôi vẫn thực 
hiện và đạt được kết quả tốt; đó chính là sử dụng sơ đồ tư duy - iMind Map 
trong việc giảng dạy kĩ năng nói. Bản đồ tư duy (BĐTD ) là một công cụ tổ 
chức tư duy, là một phương tiện ghi chép đầy sáng tạo và hiệu quả - sử dụng kỹ 
thuật hình họa kết hợp từ ngữ, màu sắc, hình ảnh, đường nét phù hợp với cấu 
trúc hoạt động và chức năng của bộ não, để mở rộng đào sâu các ý tưởng, giúp 
con người khai thác tiềm năng vô tận của bộ não. Chính vì vậy, học sinh nắm 
nội dung bài dễ dàng hơn, nhớ được lâu hơn, và hào hứng hơn. Đặc biệt đối với 
tiết rèn luyện kĩ năng nói thì các em có thể sắp xếp ý, khai triển ý tốt hơn. 
II - ĐỐI TƯỢNG NGHIÊN CỨU:
- Học sinh từ lớp 6 đến lớp 9 trong trường THCS 
III - CƠ SỞ NGHIÊN CỨU:
- Học sinh từ khối lớp 6 đến khối lớp 9 trong trường THCS
- Sách giáo khoa Tiếng Anh bậc THCS
- Sách giáo viên Tiếng Anh bậc THCS
- Các loại sách tham khảo, sách Tiếng Anh nâng cao dành cho các khối lớp ở 
bậc THCS. Tài liệu tập huấn đổi mới phương pháp giảng dạy tiếng anh bậc 
THCS.
- Sách ngữ pháp tiếng Anh,các loại băng đĩa..
- Các chủ đề nói ( topics) bằng Tiếng Anh
- Phần mềm BĐTD Buzan's iMindMap V4/ Buzan's iMindMap 7.0
- Máy vi tính, Internet, các trang web như: “Google/Bachkim.vn/thư viện 
Violet/Thư viện tư liệu GD”, các phần mềm.
 1 / 16 Ứng dụng BĐTD trong rèn luyện kĩ năng nói môn Tiếng Anh 
 BĐTD sẽ giúp HS ghi chép có hiệu quả. Do đặc điểm của BĐTD nên 
người thiết kế BĐTD phải chọn lọc thông tin, từ ngữ, sắp xếp, bố cục để “ghi” 
thông tin cần thiết nhất và lôgic, vì vậy, sử dụng BĐTD sẽ giúp HS dần dần hình 
thành cách ghi chép có hiệu quả. 
II. CƠ SỞ THỰC TIỄN 
 Ở các trường THCS đều đã và đang sử dụng giáo trình Tiếng Anh mới, 
một giáo trình đòi hỏi học sinh phải phát triển đồng đều cả bốn kỹ năng. Trong 
đó kỹ năng nói là một kỹ năng mà người học cần dành thời gian luyện tập để khi 
giao tiếp được mạch lạc, rõ ràng.
 Để đảm bảo dạy và học đúng và đủ theo chương trình đồng thời mở rộng 
tăng cường luyện tập bốn kỹ năng cơ bản, đặc biệt là kỹ năng viết cho học sinh, 
giáo viên cần nghiên cứu, sưu tầm và sử dụng nhiều hình thức luyện tập cho 
phong phú, phù hợp với điều kiện cơ sở vật chất của từng trường để có thể nâng 
cao trình độ tiếng Anh cho học sinh.
1. Thuận lợi
- Đây là phương pháp học tập mới thoải mái, vui vẻ và sáng tạo, thú vị .
- Chương trình môn Tiêng Anh THCS có nhiều bài và kĩ năng rèn luyện phù 
hợp với phương pháp giảng dạy dùng BĐTD phát huy hiệu quả cao khi giáo 
viên tổ chức cho HS lĩnh hội kiến thức
- Về cơ sở vật chất đã có một số đổi mới tạo điều kiện cho hoạt động học tập: 
phòng công nghệ thông tin, đèn chiếu, bảng phụ
- GV được đào tạo và tập huấn đổi mới phương pháp dạy học về sử dụng BĐTD 
trong giảng dạy.
- Xã hội hiện nay tạo điều kiện cho con người (GV và HS) có điều kiện tiếp cận 
nhiều nguồn thông tin từ nhiều phương tiện khác nhau.
- Phương pháp sử dụng BĐTD trong dạy học các kiểu bài phù hợp tâm sinh lý 
lứa tuổi HS, khắc phục được sự nhàm chán của phương pháp dạy học truyền 
thống. Vì vậy, gây hứng thú cho người học, kích thích HS tư duy tích cực.
2. Khó khăn:
- Đa số các em chưa có phương pháp học thật sự hiệu quả.Về phía phụ huynh 
cũng rất khó khăn trong việc kiểm tra hoặc hướng dẫn các em tự học ở nhà bởi 
môn ngoại ngữ không phải phụ huynh nào cũng biết. 
- Đây là phương pháp dạy học mới nên GV và HS không tránh khỏi lúng túng 
trong một số kĩ năng như sử dụng lúc nào, như thế nào, sưu tầm, xử lý thông tin, 
vẽ, ý tưởng
- GV khó khăn trong việc đánh giá cụ thể hiệu quả làm việc của từng HS.
- Cơ sở vật chất có đổi mới nhưng chưa thực sự phù hợp: Số HS, không gian lớp 
học, trang thiết bị, đồ dung dạy học, thời gian tiết học
- Năng lực HS không đồng đều nên đôi khi việc vẽ BĐTD trong học tập là sự 
máy móc không hiệu quả.
- Các em ít có điều kiện để giao tiếp bằng tiếng Anh và các em cũng ngại giao 
tiếp, trao đổi nhau bằng tiếng Anh ngoài giờ học.
 - Đa số các học sinh trong lớp đều có hoàn cảnh khó khăn nên các em ít có sách 
tham khảo để nâng cao mà sách giáo khoa cung cấp.
 3 / 16 Ứng dụng BĐTD trong rèn luyện kĩ năng nói môn Tiếng Anh 
Bước đầu tiên trong việc tạo ra một BĐTD là vẽ chủ đề ở trung tâm trên một 
mảnh giấy (đặt nằm ngang).
Quy tắc vẽ chủ đề :
+ Vẽ chủ đề ở trung tâm để từ đó phát triển ra các ý khác.
+ Có thể tự do sử dụng tất cả màu sắc mà bạn thích.
+ Không nên đóng khung hoặc che chắn mất hình vẽ chủ đề vì chủ đề cần 
được làm nổi bật dễ nhớ.
+ Có thể bổ sung từ ngữ vào hình vẽ chủ đề nếu chủ đề không rõ ràng.
Bước 2 : Vẽ thêm các tiêu đề phụ.
Bước tiếp theo là vẽ thêm các tiêu đề phụ vào chủ đề trung tâm.
Quy tắc vẽ tiêu đề phụ :
+ Tiêu đề phụ nên được viết bằng CHỮ IN HOA nằm trên các nhánh dày để làm 
nổi bật.
+ Tiêu đề phụ nên được vẽ gắn liền với trung tâm.
+ Tiêu đề phụ nên được vẽ theo hướng chéo góc để nhiều nhánh phụ khác có thể 
được vẽ tỏa ra một cách dễ dàng.
Bước 3 : Trong từng tiêu đề phụ, vẽ thêm các ý chính và các chi tiết hỗ trợ.
Quy tắc vẽ ý chính và chi tiết hỗ trợ :
+ Chỉ nên tận dụng các từ khóa và hình ảnh.
+ Bất cứ lúc nào có thể, bạn hãy dùng những biểu tượng, cách viết tắt để tiết 
kiệm không gian vẽ và thời gian. Mọi người ai cũng có cách viết tắt riêng cho 
những từ thông dụng. Bạn hãy phát huy và sáng tạo thêm nhiều cách viết tắt cho 
riêng bạn. 
Mỗi từ khóa - hình ảnh nên được vẽ trên một đoạn gấp khúc riêng trên nhánh. 
Trên mỗi khúc nên chỉ có tối đa một từ khóa. Việc này giúp cho nhiều từ khóa 
mới và những ý khác được nối thêm vào các từ khóa sẵn có một cách dễ dàng 
(bằng cách vẽ nối ra từ một khúc). Tất cả các nhánh của một ý nên tỏa ra từ một 
điểm. Tất cả các nhánh tỏa ra từ một điểm (thuộc cùng một ý) nên có cùng một 
màu. Chúng ta thay đổi màu sắc khi đi từ một ý chính ra đến các ý phụ cụ thể 
hơn. 
 Bước 4 : 
Ở bước cuối cùng này, hãy để trí tưởng tượng của bạn bay bổng. Bạn có thể 
thêm nhiều hình ảnh nhằm giúp các ý quan trọng thêm nổi bật, cũng như giúp 
lưu chúng vào trí nhớ của bạn tốt hơn.
1.2. Quá trình hướng dẫn HS xây dựng bản đồ tư duy
Bước 1: 
Trước hết GV phải cho HS làm quen với BĐTD. Bởi vì thực tế cho thấy rằng rất 
nhiều HS cũng chưa biết BĐTD là cái gì, cấu trúc ra sao và vẽ như thế nào, vì 
thế GV trước hết cần phải cho HS làm quen và giới thiệu về BĐTD cho HS. 
Giáo viên nên giới thiệu cho HS về nguồn gốc, ý nghĩa hay tác dụng của việc sử 
dụng BĐTD trong học tập môn Tiếng Anh
 Giáo viên có thể đưa ra một số BĐTD sau đó yêu cầu HS diễn giải, 
thuyết trình về nội dung của BĐTD theo cách hiểu riêng của mình. Với việc 
thực hiện bước này sẽ giúp HS bước đầu làm quen và hiểu về BĐTD.
 5 / 16 Ứng dụng BĐTD trong rèn luyện kĩ năng nói môn Tiếng Anh 
Ví dụ : Lập một BĐTD để viết về những điều mình thích hay không thích về 
cuộc sống khu vực mình đang sinh sống
 New English 6 – Unit 4: My neighbourhood
 7 / 16 Ứng dụng BĐTD trong rèn luyện kĩ năng nói môn Tiếng Anh 
điểm mới hay có những luận điểm không phù hợp. Hạt nhân chính là topic, sau 
đó là các nhánh gồm các luận điểm chính, từ các luận điểm chính chia ra các 
nhánh nhỏ hơn là các luận cứ, các ví dụ hay thống kê nào đó nhằm hỗ trợ cho 
các luận điểm.
Bước 4- Triển khai sơ đồ tư duy
Bước tiếp theo, từ sơ đồ tư duy bạn phải khéo léo chuyển chúng sang dạng dòng 
kẻ ngang.
Trước tiên bạn nên hướng dẫn người học quan sát cấu trúc tổng thể của một bài 
viết sau đó triển khai ý. Đừng quên nhắc học sinh rằng điều quan trọng nhất 
trước khi làm một bài nói là phải luôn quan tâm đến đối tượng nghe bài nói của 
mình.
Bước 5 - Nói
Học sinh nên được khuyến khích thảo luận và nói theo cặp. Cứ sau 2 ý, học sinh 
lại trao đổi bài nói cho nhau nghe. Khi hoàn thành, 2 học sinh thực hành nói cho 
nhau nghe và sửa lỗi cho nhau
Không những học hỏi từ những ý tưởng của nhau, phương pháp này giúp học 
sinh luôn cảm thấy hứng thú.
Bước 6 – Kế thừa và phát huy
Khi học sinh đã quen dần với phương pháp học này, họ sẽ tích cực sử dụng 
chúng. Đây thực sự là phương pháp hữu hiệu trong việc học và giảng dạy kỹ 
năng viết.
3. Nhiệm vụ của học sinh chuẩn bị bài ở nhà
 Giáo viên định hướng cho HS chuẩn bị bài ở nhà bằng cách lập một 
BĐTD về bài vừa học, những đề mục sẽ có trong bài học mới. Điều này sẽ bắt 
buộc HS phải học bài cũ, đọc bài và nghiên cứu bài mới trước, giúp HS nắm 
được một cách khái quát những điều sẽ có trong bài học mới, những chủ đề ( 
topics ) mình chuẩn bị nói. Giáo viên có thể kiểm tra bài cũ bằng cách cho học 
sinh lên nói về chủ đề hay phần bài mà các m đã chuẩn bị.
Ví dụ 1 : Giáo viên yêu cầu học sinh chuẩn bị bài nói để giới thiệu về gia đình 
mình bằng BĐTD. 
 9 / 16 Ứng dụng BĐTD trong rèn luyện kĩ năng nói môn Tiếng Anh 
Ví dụ 2
 Giáo viên yêu cầu học sinh chuẩn bị bài nói để giới thiệu về ngôi nhà mơ ước 
của mình “ My dream house”
 New English 6 – Unit 10 Our house in the future
 11 / 16 Ứng dụng BĐTD trong rèn luyện kĩ năng nói môn Tiếng Anh 
4. Quá trình thực hiện và hiệu quả của giải pháp .
4.1. Dạy thực nghiệm .
 Mục đích của dạy thực nghiệm.
 Qua quá trình nghiên cứu mục tiêu, nội dung, tài liệu, chương trình tiếng 
anh theo định hướng phát triển năng lực THCS, tôi mạnh dạn áp dụng những 
phương pháp mới giảng dạy vào tiết dạy Tiếng anh 6, để mong muốn được cùng 
các đồng chí, đồng nghiệp trao đổi, tìm ra phương pháp dạy học để tạo hứng thú 
cho học sinh THCS học tốt môn tiếng Anh khi ứng dụng BĐTD
Nội dung dạy thực nghiệm
- Chọn một tiết dạy mà tôi đã lên kế hoạch dạy học ở học kì 2 trong năm học 
này: Period 83 - Unit 11 : OUR GREENER WORLD - SKILLS 1
- Nội dung bài dạy ở chương trình lớp 6
4.2 Hiệu quả của giải pháp.
- Tăng cường hứng thú học tập ngoại ngữ cho HS;
- Giúp GV thực hiện nguyên tắc “Lấy HS làm trung tâm”, dần dần chấm dứt 
những phương pháp kém hiệu quả, không còn phù hợp trong dạy ngoại ngữ như 
thuyết trình, dịch sang tiếng Việt, dạy chay, ....;
- HS có kỹ năng quan sát, nhận thức, vận dụng ngoại ngữ trong giao tiếp;
- Tăng thêm sự hấp dẫn của môn Tiếng Anh đối với các em HS.
- Đặc biệt kĩ năng nói của học sinh cải thiện rõ rệt, các em nói có bố cục, logic, 
lưu loát và sáng tạo hơn.
V – KẾT QUẢ ĐẠT ĐƯỢC :
Kết quả khảo sát chất lượng môn Tiếng Anh từ khối 6 đến khối 9 đầu năm học 
2022-2023. 
Khối TS Làm bài tốt Làm bài khá Làm bài TB Làm bài yếu
 SL % SL % SL % SL %
 6 80 12 16 28 24
 9 50 8 13 20 9
 Nhờ liên tục đổi mới phương phápvà ứng dụng BĐTD trong quá trình 
giảng dạy tôi đã đúc rút được một số kinh nghiệm nhất định là khi sử dụng bản 
đồ tư duy rèn luyện kỹ năng viết cho HS theo phương pháp mới, khả năng tiếp 
thu và nhớ bài học của học sinh lâu hơn. Chất lượng một tiết dạy được nâng lên, 
Học sinh hứng thú hơn, việc vận dụng kiến thức vào để rèn luyện các kĩ năng, 
đặc biệt là kĩ năng nói và bài tập trở nên dễ dàng hơn. Nhờ đó mà cũng có được 
những kết quả khả quan.
 Tổng hợp kết quả sau khi thực hiện đề tài năm học 2022 - 2023.
Khối TS Làm bài tốt Làm bài khá Làm bài TB Làm bài yếu
 13 / 16