Sáng kiến kinh nghiệm Phương pháp rèn kỹ năng nghe cho học sinh THCS

 SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM
Đề tài:
Phương pháp rèn kỹ năng nghe cho học
 sinh THCS phương pháp tích cực, đơn giản, dễ hiểu thiết thực đảm bảo tính khoa học, nhằm phát 
triển khả năng tư duy; sự suy đoán và tính sáng tạo của học sinh. Với phạm vi kinh 
nghiệm nhỏ này tôi mạnh dạn đi sâu vào một vấn đề "Phương pháp rèn kỹ năng nghe 
Tiếng Anh cho học sinh THCS có hiệu quả”
2 .Mục đích của đề tài :
Xã hội ngày càng phát triển, nhu cầu và phương tiện học tập của người học ngày càng 
cao, đòi hỏi người giáo viên phải không ngừng tìm tòi, cải tiến phương pháp dạy học cho 
phù hợp với từng đối tượng học sinh. Bởi lẽ, sức học và sức tiếp thu của từng đối tượng 
học sinh có khác nhau, sự khác nhau đó được thể hiện rõ rệt tùy vào điều kiện học tập của 
từng người - ví dụ: vùng thành thị, vùng nông thôn,  dẫn đến mặt bằng kiến thức không 
đồng đều. Như vậy, người Thầy càng phải chứng tỏ khả năng "Kỹ sư tâm hồn” của mình.
Thêm vào đó , Tiếng Anh là một trong những tiếng nước ngoài đã, đang và sẽ được rất 
nhiều người Việt Nam học do nhu cầu giao tiếp, học tập và nghiên cứu. Hiện nay việc 
học và dạy ngoại ngữ theo phương pháp mới học sinh có nhiều điều kiện thuận lợi tiếp 
xúc với ngôn ngữ tiếng Anh. Học sinh có dịp giao tiếp với mọi người bằng tiếng Anh. 
Học sinh dễ vận dụng chúng vào trong cuộc sống. Nét đổi mới nỗi bật của nội dung 
chương trình sách giáo khoa mới là tạo cơ hội tối đa cho học sinh luyện tập 4 kỹ năng. 
Kỹ năng nghe là một trong những kỹ năng được chú trọng phát triển trong các phương 
pháp dạy ngoại ngữ mới. Kỹ năng nghe có tầm quan trọng vì học sinh không thể giao tiếp 
bằng lời nói nếu không hiểu được những gì nghe được.
Vậy, làm thế nào để học sinh có thể rèn kỹ năng nghe một cách nhanh chóng, có hiệu quả 
và dễ học? Đặc biệt là khi vận dụng chúng vào các hoạt động giao tiếp thực tế khi tiếp 
xúc với người nước ngoài ? Phải chăng, đây chính là thủ thuật của người Thầy!
3 .Phương pháp tiến hành :
Qua 7 năm dạy tiếng Anh ở trường THCS theo phương pháp đổi mới. Bản thân tôi nhận 
thấy một điều: Phần lớn học sinh chúng ta chưa xác định được phương pháp học ngoại 
ngữ (tiếng nước ngoài). Việc vận dụng tiếng Anh trong cuộc sống còn nhiều hạn chế, các 
em không dám nói bằng tiếng Anh, giao tiếp với bạn bè bằng tiếng Anh. Hơn nữa trong 
quá trình học các em còn yếu về kỹ năng nghe, khó khăn trong khi nghe. Để luyện nghe 
có hiệu quả học sinh phải được rèn luyện và thực hành nghe nhiều để làm quen với dạng 
nói của ngôn ngữ. Càng nghe nhiều thì người học càng có kinh nghiệm nhận ra âm vần, 
hiểu được ý nghĩa của thông tin thể hiện qua cách phát âm, trọng âm của từ và ngữ điệu 
câu.
Hơn thế nữa , việc hình thành và rèn luyện các kỹ năng cho học sinh , giáo viên không 
chỉ chú ý vào việc truyền thụ kiến thức trong sách giáo khoa, sử dụng các phương tiện 
dạy học mà phải quan tâm đến việc tổ chức quá trình dạy học theo hướng tích cực hoá Bước vào đầu năm học để nắm rõ tình hình, sức học, kĩ năng nghe của học sinh khối 9 . 
Đối tượng đã qua thực nghiệm học tiếng Anh ở lớp 6, 7 , 8 , nhưng ở đây tôi lấy một bài 
tập nghe của chương trình Tiếng Anh lớp 8 . Tôi làm một bước thí nghiệm khảo sát đầu 
năm như sau:
Listen and complete the dialogue 
Hoa: Hello, Lan.
Lan: Hi, Hoa. You seem (1)..........................
Hoa: I am. I received a (2)...............from my friend Nien today.
Lan: Do I know her?
Hoa: I don't think so. She (3).....................my next door neighbor in Hue.
Lan: What does she (4)......................like?
Hoa: Oh, She's (5)................. Here is her (6).......................Lan: What a
(7)..................... smile! Was she your (8).........................?
Hoa: Oh, no. She wasn't old (9) ...............to be (10).......................my class.
Keys : 1.happy , 2. letter , 3. was , 4. look , 5. beautiful ,
6. photograph , 7. lovely , 8. classmate , 9. enough , 10 .in
Kết quả:
 Giỏi Khá TB Yếu Kém TB#
 TT Lớp Sĩ số
 SL % SL % SL % SL % SL % SL %
 1 9A1 38 4 10,5 4 10,5 11 29,013 34,2 6 15,8 19 50,0
 2 9A2 35 2 5,7 3 8,6 12 34,312 34,3 6 17,1 17 48,6
 3 9A3 40 4 10,0 6 15,0 14 35,011 27,5 5 12,5 24 60,0
 + 113 10 8,8 13 11,5 37 32,736 31,9 17 15,1 60 53,0
Qủa thật , qua kết quả trên tôi nhận thấy kỹ năng nghe của các em còn nhiều hạn chế. Các 
em chưa hiểu được bài, chưa vận dụng được kiến thức mình đã học. Tôi rất băn khoăn 
trăn trở, không biết làm thế nào để giúp học sinh luyện nghe tốt tiếng Anh, giúp các em + Are these shoes black ? " No . They are brown .
Sau khi thực hành miêu tả màu sắc xong , thì giáo viên yêu cầu học sinh nghe đoạn văn 
hai lần và gọi học chọn quần áo mà Mary đang mặc . Giáo viên đưa ra đáp án và sữa lỗi 
sai của học sinh . Bởi vì các em luyện tập miêu tả về màu sắc của quần áo một cách cụ 
thể , thì các em sẽ nhớ về các từ vựng mà các em sắp nghe trong đoạn văn một cách dễ 
dàng .
Keys :
a- B : She's wearing blue shorts.
b- A : She's wearing a long sleeved blouse.
c- C : She's wearing brown shoes.
_ Có thể nói rằng , kỹ năng nói đóng một vai trò quan trọng trong suốt quá trinh luyện
nghe . Càng luyện nói nhiều , thì càng phát triển kỹ năng nghe có hiệu quả
B. Sử dụng tốt linh hoạt các kỹ thuật trong một tiết dạy kĩ năng nghe
Việc rèn luyện kỹ năng nghe trong một tiết học nghe được thực hiện qua 3 giai đoạn
1. Pre- listening
Mục đích của các hoạt động trong giai đoạn này là nhằm giúp học sinh tập trung sự chú ý 
vào chủ đề, đặc biệt là đoán trước những thông tin của chủ đề được nghe. Để khắc phục 
những khó khăn khi nghe trong tiết học, giáo viên cần giới thiệu chủ đề, ngữ cảnh, tình 
huống nội dung có liên quan đến bài nghe, khai thác xem học sinh đã biết và chưa biết gì 
về nội dung sẽ nghe, gợi trí tò mò, tạo hứng thú cho các hoạt động của bài.
- Cho học sinh nghĩ, đoán trước những điều sắp nghe trong một ngữ cảnh nhất định
- Dạy từ vựng , tuy nhiên lưu ý là không giới thiệu hết từ mới, nên để học sinh đoán
nghĩa của từ trong ngữ cảnh
Cung cấp mục đích nghe, soạn ra các yêu cầu nhiệm vụ và bài tập về nội dung nghe.
- Khi tiến hành các hoạt động nghe, việc dùng trực quan tranh ảnh minh hoạ kèm theo sẽ 
hổ trợ rất tốt cho việc làm rõ ngữ cảnh gợi ý nội dung sắp nghe. Tranh ảnh còn là phương 
tiện để kiểm tra mức độ nghe hiểu của học sinh. Nghe xác định tranh có liên quan sắp xếp 
theo thứ tự. Check vocabulary : Slap the board 
Open prediction
Set the scene
Read through Nga's report and tell me what a, b, c are about? Predict the missing 
information and then compare with your partners?
a. Days present (1)................................
b. Days absent (2)..........................
c. Behavior - participant (3).........................
d. Listening (4).....................................
e. Speaking (5)........................................
f. Reading (6).........................................
g. Writing (7).................................
Feed back students' precdiction
2. While- listening
- Mục đích của các hoạt động trong giai đoạn này là nhằm giúp cho học sinh thực hành 
kỹ năng nghe tức là qua lời nói rút ra được thông tin cần truyền đạt
- Cho học sinh nghe và làm bài tập, nếu phần trước cho học sinh đoán nội dung nghe thì 
ở phần này cho học sinh đối chiếu điều đã nghe với điều đã đoán
- Đối với bài nghe khó giáo viên có thể chia quá trình nghe thành bài tập nghe từ dễ đến
khó.
- Đối với bài nghe dài có thể dễ hoá bài nghe thành các dạng bài tập phù hợp trình độ học
sinh.
- Một số hình thức thể hiện trong giai đoạn này
+ Defining True- False - Kiểm tra xem học sinh có hiểu những thông tin được nghe theo yêu cầu hay không và 
có hoàn thành được các hoạt động trong giai đoạn "While- listening” hay không.
- Tìm ra nguyên nhân làm cho học sinh không nghe được hoặc không hiểu được một số
phần nào đó trong bài tập nghe
- Giúp học sinh có cơ hội đánh giá thái độ biểu cảm người thể hiện hội thoại qua ngữ điệu
giao tiếp.
- Dùng bài tập mở rộng theo chủ đề bài nghe dùng kỉ năng bổ trợ thêm để luyện nghe
+ Một số thủ thuật trong giai đoạn này
- Cho đáp án và thông tin phản hồi
- Cho học sinh nhắc hay nói lại một số điều /câu đã nghe. Feed back (While listening)
- Tổ chức cho học sinh nói về mình hay về bạn bằng cách dựa vào một vài thông tin trong 
bài nghe
- Cho học sinh nêu vài nhận xét về kết quả nghe của nhóm
- Cho học sinh đóng vai thể hiện lại cuộc hội thoại đã nghe
- Dùng bài tập mở rộng để học sinh có thêm thông tin của bài nghe
Ví dụ: English 6 : Unit 12 : Sports and pastimes ( B4: Match the names with the right 
pictures )
d) go to the movies e) play video games f) read
-Khi nghe 3 lần xong , giáo viên đưa ra đáp án " Lien : a ; Lan and Mai:b Minh and 
Nam: e.; Tan:f” .. Để giúp học sinh hiểu thêm về nội dung của bài nghe giáo viên yêu 
cầu học sinh đóng sách vở lại nghe lại lần cuối và sau đó hỏi và trả lời theo cặp : E.g
:What does Tan do in his free time ? He reads in his free time . Hoặc có thể chơi trò chơi 
" Lucky numbers”
1. Lucky number dụng lại những thông tin từ điều bạn mình đã nói để trả lời:
Ví dụ: học sinh A nói: "My house is in the countryside it is not big but very nice”. Sau 
khi bạn A nói xong, tôi gọi bất kì bạn nào trả lời câu hỏi: Where does A live? How is his 
house?
Mỗi tuần một lần cho học sinh chơi một trò chơi tập trung nghe
Trò chơi thứ nhất: Truyền tin
Lớp có 12 dãy bàn, giáo viên làm 12 phiếu trên mỗi phiếu ghi một câu. Sau đó trao phiếu 
cho 1 học sinh đầu dãy. Học sinh này có nhiệm vụ nói thầm rồi nói vào tai người kế bên 
điều mình đọc được. Cứ thế, người này nối tiếp người kia nói vào tai nhau cho đến người 
cuối dãy. Người cuối dãy có nhiệm vụ nói lớn câu hay đoạn mình nghe được, và học sinh 
đầu dãy sẽ xác định đúng hay không.
Trò chơi thứ hai: Tìm bạn giao tiếp
Giáo viên chuẩn bị một số câu hỏi và câu trả lời trên giấy, ghép câu trả lời với câu hỏi 
bằng cách cho chúng những con số: thí dụ câu hỏi 1 tương ứng với câu trả lời 5. Học sinh 
tự tìm câu trả lời bằng cách tìm ra bạn của mình tương ứng với câu trả phù hợp, cặp nào 
nhận ra nhau đầu tiên sẽ thắng.
Trò chơi thứ ba: Giúp bạn học tốt
Mỗi học sinh trong lớp sưu tầm hoặc tự đặt ra một câu (có thể có thông tin bị sai) mỗi 
thành viên của lớp sẽ lắng nghe bạn đọc câu của mình rồi tìm cách xác định câu đúng hay 
sai và sửa câu. Giáo viên nên bóc thăm học sinh có nhiệm vụ để mọi thành viên của trong 
lớp phải lắng nghe bạn đọc.
Trò chơi thứ tư: Thi nghe chuyện trả lời nhanh "Ai ở đâu? Ai làm gì?
Ví dụ: Giáo viên giới thiệu: This person is very famous in Viet Nam. He was born in
1890 in Kim Lien Nghe An and died in 1969. "Who is he?”
1.2. Luyện nghe trọng âm của từ và trọng âm của câu.
Người Anh khi nghe một từ có nhiều âm tiết họ chỉ nghe trọng âm của từ đó. Ví dụ: với 
từ Sensible; Sén-si-ble thì họ nghe chủ yếu trọng âm "sen” chứ không nghe cả 3 âm tiết. 
Khi nghe một từ nhiều âm tiết, ta nên luyện tập nghe trọng âm của từ đó
Khi nghe một câu, chú ý nghe những trọng âm trong câu rồi phối hợp các trọng âm ấy lại 
mà đoán nghĩa của toàn câu. trên báo chí. Ngoài ra giáo viên có thể lập tình huống và ngữ cảnh với sự hổ trợ của giáo 
cụ trực quan và ngữ liệu học sinh đã học có liên quan đến nội dung bài sẽ nghe. Bước này 
nhằm giúp học sinh hứng thú và nhận ra hướng chủ đề của bài nghe : Ví dụ: Unit 2: 
Lesson 1. Listen and read
Set the scence:
"Hoa and Nga are talking on the phone. They are talking about going to see a movie” 
Listen to the dialogue and answer the following questions.
1. Who made the call?
2. Who arranged the meeting place?
Yêu cầu học sinh nghe và trả lời câu hỏi. Tổ chức cho học sinh thi đua và tuyên dương 
kết quả học sinh đạt được theo nhóm/ tổ. Cho học sinh mở sách rồi nghe đọc lại bài hội 
thoại chú ý phát hiện từ vựng mới cũng như cấu trúc mới và trọng âm của nó
2.2. Tổ chức cho học sinh luyện nghe một cách chủ động và sáng tạo các bài tập listen
trong sách giáo khoa
Các bài nghe ở lớp 6, 7 hầu hết có tranh kèm theo. Đến lớp 8 , 9 lượng tranh giảm dần và 
có nhiều bài không có tranh. Tuỳ theo đặc điểm của từng bài, giáo viên có thể tiến hành 
thực hiện quy trình ba bước luyện nghe hiểu cho học sinh, đặc biệt là bước thứ nhất sao 
cho có thể giúp các em hình thành và phát triển hứng thú, khả năng tập trung vào những 
trọng tâm cần nghe và biết sử dụng các thông tin từ chính các câu hỏi hay tranh ảnh, biểu 
đồ trong bài tập nghe để làm chổ dựa mà suy đoán ra điều đang nghe. Nhờ vậy học sinh 
chủ động và tự tin hơn khi nghe .
3. Nhóm kỹ thuật luyện tập mở rộng
Cung cấp thêm một số bài luyện tập mở rộng bằng cách chọn một số ngữ liệu cùng trình 
độ từ các tài liệu như: Language in focus, new interchange làm bài kiểm tra ngắn hàng 
tuần, hàng tháng, sửa bài và đánh giá ngay tại lớp. Kết quả của các bài này cần cho học 
sinh lưu vào bìa lưu trữ kết quả học tập của mình theo thứ tự thời gian để giúp học sinh 
dễ dàng nhận ra sự tiến bộ của bản thân, cũng như để giáo viên trao đổi với phụ huynh về 
việc học của con em họ.
Ví dụ: Kiểm tra 15 phút- kiểm tra kĩ năng nghe
Listen. You are going to listen to Hoa talking about her pen pal, Peter. Listen carefully