Sáng kiến kinh nghiệm Một vài kinh nghiệm sử dụng tranh ảnh nhằm tạo hứng thú học tập cho học sinh trong dạy học môn Lịch sử Khối 6, 7 cấp THCS

 Một vài kinh nghiệm sử dụng tranh ảnh nhằm tạo hứng thú học tập cho học sinh
 trong dạy học môn Lịch sử khối 6, 7 cấp THCS
 MỤC LỤC
 DANH MỤC CÁC KÝ HIỆU, CHỮ VIẾT TẮT .....................................2
 Phần thứ nhất: MỞ ĐẦU ...........................................................................3
 I. Đặt vấn đề.................................................................................................3
 II. Mục đích nghiên cứu: ............................................................................3
 Phần thứ 2: GIẢI QUYẾT VẤN ĐỀ .........................................................4
 I. Cơ sở lí luận của vấn đề ..........................................................................4
 II. Thực trạng vấn đề:.................................................................................6
 III. Các giải pháp đã tiến hành để giải quyết vấn đề: ..............................7
 1. Sử dụng tranh ảnh để tạo biểu tượng nhân vật lịch sử........................9
 2. Sử dụng tranh ảnh để trình bày sự kiện lịch sử. ................................12
 3. Sử dụng tranh ảnh để củng cố kiến thức cho học sinh. .....................19
 IV. Tính mới của giải pháp: .....................................................................23
 V. Phạm vi áp dụng:..................................................................................23
 VI. Phạm vi ảnh hưởng: ...........................................................................23
 VI. Hiệu quả SKKN: .................................................................................24
 Phần thứ 3: KẾT LUẬN, KẾT NGHỊ.....................................................26
 I. Kết luận: .................................................................................................26
 II. Kiến nghị:..............................................................................................26
 TÀI LIỆU THAM KHẢO ........................................................................29
Giáo viên: Lang Thị Phương 1 Trường THCS Dur Kmăn Một vài kinh nghiệm sử dụng tranh ảnh nhằm tạo hứng thú học tập cho học sinh
 trong dạy học môn Lịch sử khối 6, 7 cấp THCS
 Phần thứ nhất: MỞ ĐẦU
 I. Đặt vấn đề
 Trong các bộ môn ở trường trung học phổ thông thì môn Lịch sử có một vị 
trí vô cùng quan trọng. Bởi lịch sử giúp học sinh có được những kiến thức cơ 
bản, cần thiết về lịch sử dân tộc và lịch sử thế giới, góp phần hình thành ở học 
sinh thế giới quan khoa học, giáo dục lòng yêu quê hương, đất nước, niềm tự 
hào dân tộc, tình đoàn kết quốc tế. Đồng thời, học lịch sử còn bồi dưỡng năng 
lực tư duy, hành động và thái độ ứng xử đúng đắn trong cuộc sống cho các em.
 Nhưng đặc trưng của môn lịch sử là các sự kiện, các nhân vật đều diễn ra 
trong quá khứ nên muốn tái hiện bức tranh quá khứ một cách sinh động. Nhiều 
giáo viên dạy lịch sử đã sử dụng nhiều phương pháp dạy học khác, đặc biệt là 
phương pháp sử dụng tranh ảnh trong dạy học lịch sử. 
 Sử dụng tranh ảnh trong dạy học lịch sử không chỉ minh họa, làm cơ sở cho 
việc tạo biểu tượng lịch sử mà còn là nguồn cung cấp kiến thức cho học sinh, tạo 
hứng thú cho học sinh trong học môn lịch sử. Từ đó, học sinh phát huy tính tích 
cực, chủ động sáng tạo để nhận thức lịch sử một cách thấu đáo.
 Hứng thú có vai trò quan trọng trong quá trình dạy học lịch sử, giúp học 
sinh nhanh tiếp thu bài, nhớ bài lâu, hiểu tầm quan trọng của lịch sử đối với sự 
phát triển của nhân loại. Đồng thời, kích thích học sinh tích cực học tập tiếp thu 
những kiến thức mới: say mê, tự giác tìm hiểu kiến thức, ý thức được trách 
nhiệm và nghĩa vụ của mình trong cuộc sống.
 Hiểu được vai trò của kênh hình trong dạy học lịch sử và một số kinh 
nghiệm trong thực tế giảng dạy tôi đã mạnh dạn đưa ra đề tài “Một vài kinh 
nghiệm sử dụng tranh ảnh nhằm tạo hứng thú học tập cho học sinh trong dạy 
học môn Lịch sử khối 6, 7 cấp THCS”
 II. Mục đích nghiên cứu: 
 Mục đích của đề tài là tìm ra một số giải pháp sử dụng tranh ảnh nhằm tạo 
hứng thú học tập lịch sử cho học sinh để giúp học sinh khơi dậy khả năng tư 
duy, sáng tạo của học sinh, khắc sâu và ghi nhớ những nội dung của bài học. Từ 
đó, học sinh có những hiểu biết nhất định về lịch sử của Việt Nam.
Giáo viên: Lang Thị Phương 3 Trường THCS Dur Kmăn Một vài kinh nghiệm sử dụng tranh ảnh nhằm tạo hứng thú học tập cho học sinh
 trong dạy học môn Lịch sử khối 6, 7 cấp THCS
 Việc sử dụng tranh ảnh trong dạy học lịch sử sẽ góp phần cụ thể hóa nội 
dung sự kiện, nhân vật và giúp HS nhận thức được nội dung khái quát lịch sử. 
Bên cạnh đó, tranh ảnh đem lại cho học sinh những biểu tượng bên ngoài về sự 
kiện lịch sử, nhân vật lịch sử, nó còn giúp học sinh có thể hiểu sâu sắc bản chất, 
bởi không có giói hạn tuyệt đối giữa hiện tượng và bản chất. Tranh ảnh lịch sử là 
loại đồ dùng dạy học có giá trị trực quan cao trong dạy học lịch sử, nó chính là 
chỗ dựa để hiểu biết sâu sắc bản chất của sự kiện Lịch sử, là phương tiện rất 
hiệu lực để hình thành khái niệm, biểu tượng, tạo điều kiện cho học sinh nắm 
vững các quy luật phát triển xã hội.
 Tranh ảnh lịch sử có vai trò lớn trong việc giúp học sinh nhớ kĩ, hiểu sâu 
những hình ảnh, những kiến thức lịch sử, những tư tưởng thu nhận được.
 Tranh ảnh lịch sử góp phần tạo biểu tượng, hình thành khái niệm lịch sử, 
nó giúp học sinh phát triển khả năng quan sát, trí tượng tượng, tư duy, ngôn ngữ 
và năng lực thực hành bộ môn. Do đó, khi quan sát các loại tranh ảnh khác nhau 
học sinh sẽ phát huy tư duy để nhận xét và khôi phục lại sự kiện lịch sử đã từng 
diễn ra trong quá khứ. Điều đó, sẽ kích thích trí tò mò, suy nghĩ của học sinh để 
có thể diễn đạt bằng lời chính xác, rõ ràng cụ thể bức tranh xã hội đã qua. Thông 
qua quá trình đó mà kĩ năng phân tích tổng hợp, so sánh, khái quát và cả kĩ 
năng khai thác, sử dụng tranh ảnh sẽ ngày càng được nâng cao.
 Dựa vào mục tiêu giáo dục quy định trong chương trình của Bộ Giáo dục 
và Đào tạo góp phần nâng cao chất lượng giáo dục, phù hợp với điều kiện cụ thể 
của nhà trường theo tinh thần các văn bản chỉ đạo của Bộ GDĐT: 
 Quyết định số 41/2000/QĐ/BGD&ĐT, ngày 24 tháng 03 năm 2000 của 
Bộ Giáo dục và Đào tạo: "Thiết bị giáo dục phải được sử dụng hiệu quả nhất, 
đáp ứng các yêu cầu về nội dung và phương pháp được quy định trong chương 
trình giáo dục".
 Công văn số 3535/BGDĐT- 5 GDTrH, ngày 27 tháng 5 năm 2013 của Bộ 
Giáo dục và Đào tạo, về việc Hướng dẫn triển khai thực hiện phương pháp “Bàn 
tay nặn bột” và các phương pháp dạy học tích cực khác. 
Giáo viên: Lang Thị Phương 5 Trường THCS Dur Kmăn Một vài kinh nghiệm sử dụng tranh ảnh nhằm tạo hứng thú học tập cho học sinh
 trong dạy học môn Lịch sử khối 6, 7 cấp THCS
các sự kiện, hiện tượng, nhân vật lịch sử... còn rất hạn chế. Do đó, học sinh luôn 
ở “thế bị động” không muốn phát biểu gì khiến cho tiết học lịch sử trở thành một 
chiều, thụ động và chưa thực sự hiệu quả.
 Mặt khác, một bộ phận không nhỏ trong giáo viên, cha mẹ học sinh và 
học sinh còn nhận thức không đúng về vai trò của bộ môn cho đó là môn phụ đã 
ảnh hưởng đến việc học tập bộ môn. 
 Thực tế bản thân tôi do kinh nghiệm còn hạn chế nên chất lượng kết quả 
chất lượng cuối môn lịch sử chưa cao theo số liệu thống kê chất lượng cuối năm 
của khối 6, 7 năm học 2015 – 2016:
 Khối Tổng GIỎI KHÁ TRUNG YẾU KÉM
 số BÌNH
 học SL TL SL TL SL TL SL TL SL TL 
 sinh (%) (%) (%) (%) (%)
 6 94 11 11,7 16 17 58 61,7 5 5,3 4 4,3
 7 90 9 10 15 16,7 56 62,2 6 6,7 4 4,4
 Qua bảng số liệu trên, ta thấy: tỉ lệ học sinh khá giỏi còn thấp khoảng 
26,7% đến 28,7%, trong khi đó tỉ lệ học sinh yếu kém còn cao 9,6% đến 
11,1%.
 Từ những thực trạng trên, là một giáo viên giảng dạy môn Lịch sử - bản 
thân tôi luôn cố gắng tìm ra những phương pháp để khắc phục tình hình nhàm 
chán, nâng cao chất lượng trong các tiết dạy lịch sử ở lớp, làm cho tiết học vui 
vẻ, gây thích thú cho học sinh và góp phần tạo ra tiết học đạt hiệu quả cao trong 
vấn đề giáo dục học sinh.
 III. Các giải pháp đã tiến hành để giải quyết vấn đề: 
 Sử dụng kênh hình trong dạy học lịch sử ở trường phổ thông bao gồm 
nhiều loại: hiện vật lịch sử, tranh ảnh lịch sử, các phương tiện trực quan quy ước 
như bản đồ, sơ đồ, đồ thị.... trong đó, tranh ảnh góp phần không nhỏ vào tạo 
biểu tượng, hình thành khái niệm, phát triển tư duy, cung cấp kiến thức, nâng 
cao nhận thức lịch sử, nuôi dưỡng tình cảm... Vì vậy, nội dung sách giáo khoa 
hiện nay đã dành cho tranh ảnh một tỉ lệ đáng kể.
Giáo viên: Lang Thị Phương 7 Trường THCS Dur Kmăn Một vài kinh nghiệm sử dụng tranh ảnh nhằm tạo hứng thú học tập cho học sinh
 trong dạy học môn Lịch sử khối 6, 7 cấp THCS
 Sáu là, hướng dẫn học sinh quan sát tranh ảnh (từ tổng thể đến chi tiết), 
kết hợp miêu tả, phân tích, đàm thoại thông qua hệ thống câu hỏi gợi mở của 
giáo viên để học sinh tự rút ra được ý nghĩa của tranh ảnh đó. Giáo viên có thể 
tổ chức cho học sinh làm việc theo nhóm, cá nhân hoặc toàn lớp.
 Bản thân tôi đã thực hiện một số giải pháp sử dụng tranh ảnh nhằm tạo 
hứng thú cho học sinh cụ thể như sau:
 1. Sử dụng tranh ảnh để tạo biểu tượng nhân vật lịch sử.
 Tranh ảnh lịch sử là loại đồ dùng dạy học có giá trị trực quan cao trong 
dạy học lịch sử. Bởi vì, học sinh có thể quan sát hình ảnh cụ thể sẽ mang lại 
nhận thức chính xác sinh động về nhân vật lịch sử. Trên cơ sở đó, tạo cho học 
sinh những cảm xúc lịch sử mạnh, sâu sắc, đồng thời cũng là con đường hiệu 
quả để tạo biểu tượng về nhân vật lịch sử. Khắc họa biểu tượng nhân vật lịch sử 
là “Biểu tượng về những hình ảnh nhân vật lịch sử, nó vừa mang sắc thái riêng 
của nhân vật vừa chứa đựng bản chất của giai cấp, tập đoàn xã hội mà nhân vật 
đó đại diện được phản ánh trong đầu học sinh với những nét chung nhất, điển 
hình nhất”. Hình ảnh của các nhân vật lịch sử có sức gợi cảm mạnh mẽ không 
chỉ gây hứng thú cho học sinh trong học lịch sử mà còn khơi gợi lòng kính 
trọng, tự hào đối với những nhân vật lịch sử. Mặt khác, góp phần phát triển tư 
duy, nhận thức, về nhân vật lịch sử.
 Với loại bài dạy về nhân vật lịch sử, giáo viên yêu cầu học sinh sưu tầm tranh 
ảnh hoặc tư liệu về cuộc sống và sự nghiệp của nhân vật lịch sử đó. Kết hợp với đọc 
sách giáo khoa trước ở nhà để nắm được nội dung của bài mới về cuộc sống và sự 
nghiệp của nhân vật lịch sử trước khi đến lớp. 
 Trước khi dạy đến nhân vật lịch sử nào đó, giáo viên cần cung cấp để học sinh 
biết được những nét sơ lược về bối cảnh lịch sử (không gian, thời gian) mà nhân vật 
hoạt động. 
 Học sinh tự trình bày cơ sở hiểu biết đã có của mình về nhân vật lịch sử đó. 
Những bài học lịch sử trong đó các nhân vật có những lời đối thoại đắt giá thể hiện 
phẩm chất cao quí của nhân vật.
 Khi dạy bài 20 (Lịch sử 6) Từ sau Trưng Vương đến trước Lý Nam Đế 
(Giữa thế kỉ I – Giữa thế kỉ VI)- (tiếp theo), mục 4. Cuộc khởi nghĩa Bà Triệu. 
Giáo viên cho học sinh giới thiệu về Bà Triệu và báo cáo những hình ảnh, tư liệu 
đã sưu tầm về nhân vật Bà Triệu. Giáo viên nhận xét về sự chuẩn bị của học 
Giáo viên: Lang Thị Phương 9 Trường THCS Dur Kmăn Một vài kinh nghiệm sử dụng tranh ảnh nhằm tạo hứng thú học tập cho học sinh
 trong dạy học môn Lịch sử khối 6, 7 cấp THCS
 Sau khi khắc họa biểu tượng nhân vật Bà Triệu, giáo viên thực hiện lồng 
ghép giáo dục học sinh tinh thần yêu nước, ý chí đấu tranh bất khuất của cha ông 
để giành độc lập đặc biệt là ý chí sắt đá của những người phụ nữ Việt Nam, tinh 
thần biết ơn đối với các anh hùng dân tộc đã hi sinh vì tổ quốc. 
 Hay khi dạy bài 14 (Lịch sử 7) Ba lần kháng chiến chống quân xâm 
lược Mông – Nguyên (thế kỉ XIII), phần II – Cuộc kháng chiến lần thứ hai 
chống quân xâm lược Nguyên (1285), mục 2. Nhà trần chuẩn bị kháng chiến.
 Sau khi hướng dẫn học sinh tìm hiểu sự chuẩn bị của nhà Trần chống 
quân xâm lược Mông – Nguyên, giáo viên kể về sự kiện giặc Nguyên Mông sang 
xâm lược nước ta lần thứ 2 (năm 1285). Vua quan, binh lính, nhân dân thời Trần 
đều đứng lên đánh giặc. Đây là giai đoạn lịch sử hào hùng với hào khí Đông A tỏa 
sáng. Trần Thủ Độ với câu nói bất hủ: “Đầu tôi chưa rơi xuống đất, xin bệ hạ đừng 
lo”, Trần Hưng Đạo với câu nói nổi tiếng: “Xin bệ hạ trước hãy chém đầu thần đi 
đã rồi hãy ra hàng”; những người lính tự thích vào vai hai chữ Sát Thát với lời thề 
thiêng liêng sống đánh giặc, chết cũng đánh giặc và nhấn mạnh về một thiếu niên 
chưa đầy mười sáu tuổi mang tên Trần Quốc Toản. Giáo viên yêu cầu học sinh 
trình bày hiểu biết về nhân vật Trần Quốc Toản. Sau đó, giáo viên lựa chọn hình ảnh 
đặc trưng nhất về nhân vật, trình chiếu cho học sinh quan sát hình ảnh.
Trần Quốc Toản được ban cam quý Trần Quốc Toản bóp nát quả cam
 Kết hợp hướng dẫn học sinh phát biểu cảm nghĩ của bản thân bằng câu hỏi: Em 
có suy nghĩ gì về hành động bóp nát quả cam của Trần Quốc Toản? Qua đó, giáo viên 
làm toát lên tinh thần yêu nước, căm thù giặc, mong muốn diệt giặc, bảo vệ toàn vẹn 
cho non sông nước Việt của Trần Quốc Toản nói riêng, của dân tộc ta nói chung. Tinh 
thần ấy không chỉ dừng lại ở hành động bóp nát quả cam, mà còn thể hiện qua những 
Giáo viên: Lang Thị Phương 11 Trường THCS Dur Kmăn