Sáng kiến kinh nghiệm Một số biện pháp giúp thực hiện tốt công tác chủ nhiệm

 SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM NĂM HỌC 2018-2019
 “Một số biện pháp giúp thực hiện tốt công tác chủ nhiệm”
Người thực hiện: Phạm Thị Minh Thủy, sinh năm: 1981
Chức vụ: Giáo viên
Đơn vị công tác: Trường THCS Trịnh Phong
Trình độ chuyên môn: Đại học sư phạm – Chuyên ngành Vật lí
Đề tài chuyên môn: Chủ nhiệm
A. ĐẶT VẤN ĐỀ
I. LÝ DO CHỌN ĐỀ TÀI
Theo dự thảo chương trình phổ thông mới sau năm 2015, Bộ Giáo dục và đào tạo xác 
định: “Chương trình giáo dục phổ thông nhằm giúp học sinh phát triển khả năng vốn có 
của bản thân, hình thành tính cách và thói quen, phát triển hài hòa về thể chất và tinh 
thần; trở thành người học tích cực, tự tin, có ý thức lựa chọn nghề nghiệp và học tập 
suốt đời, có những phẩm chất tốt đẹp và năng lực cần thiết để trở thành người công dân 
có trách nhiệm, người lao động cần cù, có trí thức và sáng tạo”. Mục đích chương trình 
giáo dục phổ thông là đích đến, và đầu ra của sản phẩm giáo dục – nhân cách người học 
mà nhà trường phổ thông nói chung, hay nhiệm vụ của cán bộ quản lý, cán bộ giáo viên 
mỗi nhà trường phải góp phần sáng tạo nên.
Để đạt được mục tiêu trên, mỗi thành viên của nhà trường (cán bộ quản lý, cán bộ giáo 
viên) phải có được những phẩm chất, năng lực nhất định. Mỗi mục tiêu giáo dục của 
một giai đoạn nhất định sẽ đòi hỏi cán bộ quản lý, giáo viên của mỗi nhà trương phải 
đáp ứng được những yêu cầu của thời đại giai đoạn đó.
 Là một giáo viên, tôi may mắn khi được phân công nhiệm vụ làm chủ nhiệm ngay 
từ lúc vào ngành và xuyên suốt trong quá trình công tác. Trong quá trình làm công tác 
chủ nhiệm, tôi đã nhận thức sâu sắc sứ mệnh cao cả của mình là làm sao tạo được những 
điều kiện thuận lợi nhất để mỗi học sinh mà mình chủ nhiệm có thể “phát triển hết khả 
năng vốn có của bản thân, hình thành được những tính cách thói quen” như mục tiêu 
chương trình giáo dục phổ thông đã đề ra. Song, đối tượng học sinh tôi chủ nhiệm không 
giống nhau cả về hoàn cảnh, khả năng tiếp thu, tâm sinh lí, thái độ về một vấn đề chung, 
không những thế ngay cả cùng một lứa tuổi nhưng trong mỗi thời kì khác nhau thì sự 
phát triển xã hội cũng ảnh hưởng rất lớn đến những yếu tố trên, điều đó dẫn đến việc 
định hướng, giáo dục để hình thành thói quen tốt từ đó hình thành kĩ năng, phát triển - Trường có đội ngũ cán bộ quản lí có năng lực, phương thức lãnh đạo gần dân, luôn 
tìm hiểu về tình hình thực tế ở địa phương, am hiểu về đặc thù của vùng và luôn có 
những giải pháp giúp giáo viên chủ nhiệm thực hiện công tác chủ nhiệm hiệu quả mà 
vẫn đảm bảo yếu tố “gần dân, hiểu dân”.
- Trường có đội ngũ giáo viên nhiệt tình, tích cực trong các công tác giảng dạy, chủ 
nhiệm và trong việc định hướng giáo dục học sinh trong các hoạt động dành cho học 
sinh. Nhiệt tình, tích cực, năng động, sáng tạo, yêu thương và tôn trong học sinh, luôn 
bảo vệ những quyền và lợi ích chính đáng của học sinh và hơn hết là tình yêu nghề của 
cả đội ngũ giáo viên đã góp phần lớn trong công tác giáo dục học sinh của trường nói 
chung, học sinh lớp chủ nhiệm nói riêng.
- Học sinh đang trong độ tuổi dễ bảo, dễ tiếp thu, dễ uốn nắn nên việc giáo dục và định 
hướng các hoạt động giáo dục luôn được các em hưởng ứng tích cực nếu giáo viên chủ 
nhiệm biết chọn phương pháp định hướng thích hợp.
- Ngoài ra, sự phối hợp giáo dục của Đội TNTP Hồ Chí Minh, Đoàn THCS Hồ Chí 
Minh, ... cũng đã góp phần lớn trong việc giáo dục kĩ năng sống và đạo đức của học 
sinh lớp chủ nhiệm.
- Các nhiệm vụ của năm học có công văn hướng dẫn đã giúp giáo viên triển khai, tư vấn 
và yêu cầu phụ huynh thực hiện hiệu quả hơn (như BHYT, Sổ liên lạc điện tử Vnedu,...)
 - Được sự đồng thuận của lãnh đạo trường, giáo viên bộ môn, gia đình và địa phương. 
2. Khó khăn
 - Trường nằm trên địa bàn phường Ninh Hải, dân sống rải rác và kinh tế chủ yếu chủ 
yếu dựa vào biển – phụ thuộc vào thời tiết. Vì là lao động tự do nên kinh tế phần lớn 
của các gia đình không ổn định, dẫn đến việc học của con em ở địa phương này của có 
phần bất ổn do phải hỗ trợ, phụ giúp gia đình trong việc lao động để kiếm thêm thu nhập 
mặc dù lứa tuổi của các em chưa đủ để chịu trách nhiệm “lớn” trong việc lo kinh tế cho 
cả gia đình, dẫn đến nguy cơ bỏ học rất cao vì hoàn cảnh sống, môi trường xung quanh 
(yếu tố bạn trong làng, trong xóm,...) và vì các em mất dần kiến thức do phải lao động 
mà lơ là việc học, hụt kiến thức và dẫn đến kết quả là các em chán học, bỏ học.
 - Điều kiện kinh tế khó khăn nên việc thực hiện các phong trào, hoạt động cho học sinh 
lớp chủ nhiệm cũng hạn chế về kinh phí tổ chức; việc hoàn thành các khoản thu kéo dài 
cả năm học thậm chí là đến thời điểm cuối của năm học gây khó khăn cho việc tổng 
hợp; hoạt động “Nuôi heo đất vì bạn nghèo” có thực hiện nhưng chưa đồng bộ giữa các 
lớp, giữa các học sinh dẫn đến hiệu quả chưa cao; việc vận động học sinh tham gia bảo 
hiểm y tế chưa đạt chỉ tiêu quy định, thực hiện Sổ liên lạc điện tử cũng chưa nhận được 
sự hưởng ứng tích cực từ phía phụ huynh vì phụ huynh nghĩ rằng chưa cần thiết, số tiền 
trả cho cước phí cao trong khi đó số lượng tin nhắn trong năm học mà phụ huynh nhận 
được rất ít, do hệ thống mạng làm cho tin nhắn không đến được phụ huynh,... nên làm 
mất tính thuyết phục của giáo viên chủ nhiệm về vấn đề này. 1.3. Tinh thần và thái độ của học sinh khi thực hiện nội quy thi đua của lớp, Liên đội, 
của trường.
1.4. Vấn đề hoàn thành các khoản thu theo quy định đối với học sinh.
1.5. Định hướng các phương pháp giúp học sinh khắc phục những khó khăn, vướng mắc 
của các em trong học tập để nâng cao chất lượng giáo dục học sinh lớp chủ nhiệm.
1.6. Vận động học sinh có nguy cơ bỏ học, đảm bảo duy trì sĩ số.
1.7. Tư vấn và vận động phụ huynh học sinh lớp chủ nhiệm tạo điều kiện để con em 
tham gia Bảo hiểm y tế.
1.8. Tư vấn, tuyên truyền những tiện ích của việc thực hiện Sổ liên lạc điện tử để phối 
hợp giữa giáo viên chủ nhiệm và gia đình trong việc giáo dục học sinh.
1.9. Xử lí các tình huống sư phạm trong công tác chủ nhiệm – Giáo dục học sinh cá 
biệt, học sinh thuộc các trường hợp đặc biệt.
2. Quan điểm về công tác tổ chức lớp chủ nhiệm 
 Nhà sư phạm lỗi lạc A.X. Makarencô cho rằng: “Tập thể lớp là một cơ thể xã hội 
sinh động thể hiện sức mạnh tổng hợp của các thành viên của nó. Sức mạnh của các 
thành viên một khi đã được liên kết lại một cách có mục đích, có tổ chức thì sẽ tạo ra 
sức mạnh chung của tập thể mạnh gấp nhiều lần tổng số sức mạnh của các thành viên 
riêng lẻ, đồng thời lại có tác dụng làm tăng thêm sức mạnh của các thành viên riêng 
lẻ”. Vì vậy, muốn tổ chức tốt công tác giáo dục học sinh, giáo viên chủ nhiệm phải 
chăm lo tổ chức, xây dựng lớp thành một tập thể đoàn kết nhất trí, biết tự quản lí các 
công việc của tập thể lớp, với phương châm “quyền lợi và trách nhiệm phải đi đôi với 
nhau” để đảm bảo mọi hoạt động của lớp được thực hiện một cách nhất quán, công bằng 
và hiệu quả, 
3. Biện pháp thực hiện cụ thể
 Sau khi được nhà trường phân công lớp chủ nhiệm. Với danh sách học sinh của lớp 
mình được phân công, giáo viên chủ nhiệm cố gắng nhớ hết tên học sinh trong lớp. Đây 
là điều rất quan trọng. Bởi con người, ai cũng muốn mình là người quan trọng đối với 
người khác, là người được người khác tôn trọng. Việc giáo viên gọi tên các em ngay 
khi mới gặp nhau là biểu hiện của điều đó. Học sinh sẽ rất vui, bất ngờ vì việc này và 
chính điều này sẽ giúp người giáo viên chủ nhiệm nhanh chóng để lại ấn tượng của 
mình trong các em. Điều quan trọng là các em cảm nhận được sự tôn trọng của giáo 
viên chủ nhiệm đối với từng học sinh
3.1. Xây dựng những “Đôi bạn cùng tiến” trong lớp ngay từ thời gian đầu năm học. 
 Sau khi nhận lớp, tìm hiểu xếp loại hai mặt giáo dục của từng học sinh ở năm học 
trước và tìm hiểu tỉ lệ học sinh Giỏi, Khá với học sinh Trung bình trở xuống trong lớp 3.2. Xây dựng tập thể học sinh tự quản là việc quan trọng nhất trong công tác chủ 
nhiệm của người giáo viên chủ nhiệm. 
- Để xây dựng được kĩ năng tự quản của lớp, cần tiến hành theo các bước sau:
*Bước 1: Dựa vào kết quả xếp loại của năm học trước, thử nghiệm sự tín nhiệm của 
học sinh trong lớp để đi đến kết quả bầu ban cán sự lớp tạm thời.
*Bước 2: Sau khi đã lựa chọn một đội ngũ cán bộ lớp, tổ, giáo viên chủ nhiệm tiến 
hành huấn luyện, bồi dưỡng cán bộ lớp, tổ. Giáo viên chủ nhiệm nêu rõ mục đích của 
huấn luyện, vai trò, nhiệm vụ của cán bộ lớp và giao nhiệm vụ cụ thể cho từng cán bộ 
lớp, cán bộ chức năng. Yêu cầu các em ghi nhiệm vụ của mình vào sổ công tác để ghi 
nhớ và thực hiện. Ngoài ra, phải phân công các chức danh khác như: chi đội trưởng (có 
thể là lớp trưởng, có thể là học sinh khác), quản báo đội, quản xe đạp, nhóm trưởng 
nhóm trực trường, quản heo đất, cán sự bộ môn với các nhiệm vụ và quyền lợi tương 
ứng. Việc phân công, hướng dẫn nhiệm vụ rõ ràng như thế thì các bộ phận này sẽ hỗ 
trợ đắc lực cho giáo viên chủ nhiệm trong việc đôn đốc, nhắc nhở lớp thực hiện các nội 
quy của trường, của Đội cũng như thực hiện tốt các phong trào, hoạt động khác mang 
tính tập thể. Sự phối hợp giữa các bộ phận trên càng chặt chẽ, càng sát sao thì phong 
trào, hoạt động của lớp càng hiệu quả cũng như việc hình thành thói quen về ý thức, 
thái độ khi thực hiện nội quy trường, lớp, trách nhiệm của bản thân các em với chính 
mình, với tập thể lớp, với gia đình và cộng đồng nơi mình sống, sẽ trở thành những kĩ 
năng rất riêng cho từng học sinh, từ đó định hình nhân cách sống có tự trọng, có trách 
nhiệm với xã hội khi các em rời ghế nhà trường.
*Bước 3: Chấp nhận những kết quả xếp loại đầu năm không cao để thấy rõ ý thức tự 
giác thực hiện, thái độ của các em đối với việc thực hiện các nội quy của trường, lớp để 
có cơ sở góp ý và các em thấy được mà rút kinh nghiệm. Đây là một việc nói thì dễ 
nhưng không phải giáo viên chủ nhiệm nào cũng “dám làm”. 
*Bước 4: Sau thời gian thử nghiệm, lớp sẽ tiến hành đề cử và bầu ban cán sự lớp chính 
thức với những quyền lợi và trách nhiệm tương ứng (Giáo viên chủ nhiệm đề xuất và 
lớp bổ sung). Không thể không nhắc đến vai trò của sổ theo dõi dành cho ban cán sự 
lớp (do bản thân đúc kết và chỉnh sửa trong nhiều năm thực hiện công tác chủ nhiệm 
của mình). Ban cán sự lớp hoạt động, cuối tuần ban cán sự lớp cùng với giáo viên chủ 
nhiệm họp để thống nhất xếp loại cho từng cá nhân học sinh.
*Bước 5: Trong thời gian đầu (4 tuần đầu của năm học), giáo viên chủ nhiệm phải bám 
sát và theo dõi “nhất cử, nhất động” của lớp cũng như cung cách làm việc của ban cán 
sự thông qua những ý kiến phản hồi từ hai phía, giáo viên dạy bộ môn của lớp từ đó có 
cách xử lí, uốn nắn kịp thời.
*Bước 6: Sau thời gian trên, bắt đầu thử nghiệm khả năng tự quản cũng như ý thức tự 
giác của học sinh bằng cách “tạm” vắng mặt trong những giờ mà bình thường vẫn “luôn 
luôn” có mặt, thực hiện theo dõi từ xa.
- Một số lưu ý khi xây dựng tập thể lớp tự quản: một phương pháp học tốt bộ môn hiệu quả nhất, ... Do đó, nhiệm vụ của giáo viên chủ 
nhiệm là phải tìm hiểu những vấn đề chung của lớp, những khó khăn các em gặp phải 
cũng như những vướng mắc của các em trong quá tình học tập để định hướng, giúp đỡ 
các em kịp thời nhằm nâng cao chất lượng học tập của học sinh lớp chủ nhiệm và chất 
lượng giáo dục chung của trường mà hơn hết là giúp nâng cao chất lượng của các bộ 
môn, điều này sẽ giúp giáo viên bộ môn phối hợp chặt chẽ với giáo viên chủ nhiệm 
trong việc giáo dục học sinh về học tập và quan trọng hơn nữa là góp phần năng cao 
chất lượng giáo dục của ngành, hoàn thành mục tiêu giáo dục đề ra. Để làm được điều 
này, giáo viên chủ nhiệm cần phải có những thao tác sau:
- Hướng dẫn sự chuẩn bị của học sinh về sách vở, dụng cụ học tập cần và đủ cho từng 
bộ môn.
- Định hướng cho học sinh yêu cầu của chương trình giáo dục của các bộ môn dàng cho 
khối lớp đó.
 - Hướng dẫn sơ lược về cách học các bộ môn nói chung, như: ở lớp phải làm gì để hiểu 
bài, ở nhà học như thế nào,... ngày từ đầu năm học (trong tuần lễ sinh hoạt đầu năm).
- Phối hợp với ban cán sự lớp, giáo viên bộ môn để nắm được sự chuẩn bị, ý thức, thái 
độ của các em đối với từng bộ môn. Cung cấp cho giáo viên bộ môn những học sinh có 
năng lực đặc biệt cũng như những học sinh có khả năng tư duy kém, tiếp thu chậm, ghi 
nhớ kém, hay mất tập trung trong giờ học, mất kiến thức cơ bản,.. để giáo viên bộ môn 
phối hợp và có phương pháp giáo dục phù hợp. Cung cấp địa chỉ, số điện thoại liên hệ 
đối với từng học sinh trong lớp với giáo viên bộ môn.
- Thu thập thông tin của lớp về việc học các bộ môn để biết bộ môn nào các em gặp khó 
khăn khi học tại lớp (giọng nói giáo viên, cách giảng của giáo viên), tài liệu để học, học 
ở nhà, phương pháp học,... Từ đó, giáo viên chủ nhiệm sắp xếp và “xin phép” giáo viên 
bộ môn cho dự giờ thăm lớp chủ nhiệm để nắm được tình hình học tập của học sinh: sự 
chuẩn bị, ý thức, thái độ học tập, thái độ đối với bộ môn, đối với giáo viên bộ môn, 
phương pháp, để uốn nắn, giáo dục các em và hướng dẫn phương pháp học giúp các 
em thực hiện tốt hơn, đồng thời cũng xác minh lại những ý kiến của các em về bộ môn 
có chính xác hay không rồi thảo luận với giáo viên bộ môn để điều chỉnh kịp thời, nhằm 
mang lại hiệu quả giáo dục cao hơn. Làm như vậy sẽ hỗ trợ được giáo viên bộ môn và 
được sự hỗ trợ tích cực ngược lại từ những giáo viên bộ môn dạy lớp mình trong việc 
giáo dục học sinh.
- Tổ chức các hoạt động: Hội vui học tập (theo chương trình hoạt động ngoài giờ lên 
lớp) hoặc hoạt động Hội nghị học tốt (thảo luận với lớp thời gian phù hợp đúng với thời 
điểm lớp cần thiết nhất).Trong hoạt động, giáo viên chủ nhiệm cố gắng “mời được” 
những giáo viên bộ môn có liên quan đến bộ môn mà lớp sẽ thảo luận trong hoạt động 
để được hướng dẫn, chỉ bảo hoặc mời các học sinh có kết quả học tốt của bộ môn đó 
đọc tham luận về phương pháp học tốt bộ môn của chính học sinh đó, qua đó sẽ có 
những lời nhắn nhủ đến các em để các em học tốt,...