Sáng kiến kinh nghiệm Cách sử dụng, lắp ráp, tiến hành và quan sát thí nghiệm môn Vật lý 6

 MỤC LỤC 
 Trang 
Phần I - ĐẶT VẤN ĐỀ ......................................................................................... 1 
1 - Lí do chọn đề tài .............................................................................................. 2 
2 - Đối tượng nghiện cứu của đề tài ...................................................................... 2 
3 - Mục đích nghiên cứu của đề tài ....................................................................... 2 
4 - Nhiệm vụ nghiên cứu của đề tài ...................................................................... 2 
5 - Phương pháp nghiên cứu của đề tài ................................................................. 3 
6 - Phạm vi nghiên cứu của đề tài ......................................................................... 3 
Phần II – GIẢI QUYẾT VẤN ĐỀ ........................................................................ 4 
1 - Cơ sở lí luận ..................................................................................................... 4 
2 - Cơ sở thực tiễn ................................................................................................. 5 
3 - Một số giải pháp của đề tài .............................................................................. 6 
4 – Kết quả sau khi thực hiện một số giải pháp của đề tài .................................. 14 
Phần III – KẾT LUẬN ........................................................................................ 16 
 Cách sử dụng, lắp ráp, tiến hành và quan sát thí nghiệm môn vật lý 6 
trọng trong hoạt động nhận thức, hoạt động tìm tòi sáng tạo của học sinh. Số 
lượng bài của các thí nghiệm trong sách giáo khoa mới cũng được tăng lên rất 
nhiều và có quy định các bài thí nghiệm bắt buộc phải tiến hành. Tuy nhiên việc 
sử dụng thí nghiệm vật lí ở trường THCS chưa đạt chất lượng cao theo tôi là do 
một số nguyên nhân sau đây: 
 - Học sinh chưa quen với việc khai thác thí nghiệm để rút ra kiến thức mới. 
 - Các em rất lúng túng khi sử dung, lắp ráp, tiến hành và quan sát thí 
nghiệm, dẫn tới kết quả thí nghiệm không chính xác hoặc không rõ rànglàm 
ảnh hưởng đến quá trình nhận thức cũng như hiểu sai kiến thức và không tin 
tưởng vào kiến thức môn học. 
 - Nhiều giáo viên cũng chưa có thói quen trong sử dụng, khai thác thí 
nghiệm để giúp học sinh lĩnh hội kiến thức. 
 Để khắc phục một số nhược điểm vừa nêu trên thì học sinh phải biết làm và 
quan sát thí nghiệm. Do vậy việc lắp ráp, tiến hành và quan sát thí nghiệm là rất 
quan trọng đối với những môn học có sử dụng thí nghiệm nói chung và đối với 
môn Vật lí nói riêng. Vì lí do tên tôi đã mạnh dạn chọn đề tài: 
 “ Cách sử dụng, lắp ráp, tiến hành và quan sát thí nghiệm môn Vật lí lớp 6” 
2 - Đối tượng nghiện cứu của đề tài 
 - Học sinh lớp 6A, 6B của trường THCS Thái Thịnh – Quận Đống Đa – 
Thành phố Hà Nội. 
3 - Mục đích nghiên cứu của đề tài 
 - Tìm hiểu cơ sở lí luận của đề tài. 
 - Hướng dẫn học sinh cách sử dụng, lắp ráp và quan sát tiến hành thí 
nghiệm để hình thành những kĩ năng, kĩ xảo cho các em học sinh. 
4 - Nhiệm vụ nghiên cứu của đề tài 
 - Với những mục đích nghiên cứu đó, đề tài đã đặt ra những nhiệm vụ 
nghiên cứu như sau: 
 + Nghiên cứu nghị quyết trung ương Đảng. 
 + Tìm hiểu nội dung sách giáo khoa Vật lí. 
Giáo viên: Phạm Bá Dũng 2 Cách sử dụng, lắp ráp, tiến hành và quan sát thí nghiệm môn vật lý 6 
 Phần II – GIẢI QUYẾT VẤN ĐỀ 
1 - Cơ sở lí luận 
1.1 - Vai trò của thí nghiệm vật lí: 
 - Thí nghiệm vật lí là yếu tố không thể thiếu được của quá trình nhận thức 
vật lí. Tùy theo mục đích sử dụng thí nghiệm trong dạy học, thí nghiệm vật lí có 
thể thực hiện những chức năng khác nhau trong tiến trình dạy học. 
 + Thí nghiệm vật lí là cơ sở để xây dựng, chứng minh kiến thức vật lí. 
 + Thí nghiệm vật lí có tác dụng rèn luyện kĩ năng, kĩ xảo, sử dụng các dụng 
cụ đo và các dụng cụ thiết bị khác, bồi dưỡng cho học sinh phương pháp thực 
nghiệm của môn Vật lí. 
 + Thí nghiệm vật lí có thể được sử dụng như phương tiện để đề xuất vấn 
đề, để cho học sinh vận dụng, củng cố kiến thức, để kiểm tra kiến thức vật lí của 
học sinh. 
 + Thí nghiệm vật lí có tác dụng bồi dưỡng một số đức tính tốt cho học sinh 
như tính chính xác, tính trung thực, tính cẩn thận, kiên trì 
1.2 - Những yêu cầu khi tiến hành thí nghiệm vật lí: 
 - Đảm bảo an toàn cho giáo viên và học sinh. 
 - Đảm bảo kết quả và tính khoa học của thí nghiệm. 
 - Thí nghiệm phải đơn giản vừa sức với học sinh. 
 - Phải tính toán số lượng thí nghiệm trong một bài lên lớp và khoảng thời 
gian dành cho mỗi thí nghiệm. 
 - Nội dung thí nghiệm phải phù hợp với chủ đề của bài học, giúp học sinh 
nắm vững chủ đề của bài học. 
 - Đối với thí nghiệm biểu diễn của giáo viên phải thử trước nhiều lần đảm 
bảo thành công, giải thích rõ ràng diễn biến và kết quả kể cả khi thất bại cũng 
phải làm rõ nguyên nhân, phải bố trí thí nghiệm sao cho cả lớp đều quan sát 
được. 
 - Đối với thí nghiệm của học sinh cần chọn thí nghiệm có nội dung và 
phương pháp tiến hành đơn giản, học sinh dễ thực hiện thành công, dễ quan sát 
nhận xét kết quả thí nghiệm, tốn ít thời gian trên lớp. 
Giáo viên: Phạm Bá Dũng 4 Cách sử dụng, lắp ráp, tiến hành và quan sát thí nghiệm môn vật lý 6 
3 - Một số giải pháp của đề tài 
 Sau đây là một số ví dụ và giải pháp mà tôi đã áp dụng để thực hiện đề tài 
này. Cũng do điều kiện và thời gian có hạn nên đề tài này của tôi mới chỉ thực 
hiện, áp dụng trong phạm vi nhỏ là các em học sinh lớp 6A, 6B của truờng 
THCS Thái Thịnh – Quận Đống Đa – Thành phố Hà Nội. 
 Một số ví dụ và giải pháp: 
 Bài 15: Đòn bẩy 
1. Dụng cụ thí nghiệm: 
 - Lực kế, khối trụ kim loại có móc và dây buộc, giá đỡ có thanh ngang khối 
lượng không đáng kể. 
2. Cách lắp ráp dụng cụ thí nghiệm: 
 - Giáo viên hướng dẫn học sinh lắp ráp dụng cụ thí nghiệm như hình vẽ: 
3. Cách tiến hành và quan sát thí nghiệm: 
 - Giáo viên hướng dẫn học sinh kéo lực kế từ từ theo phương thẳng đứng 
để nâng vật lên. 
 - Giáo viên hướng dẫn học sinh quan sát và đọc số chỉ của lực kế. 
 - Giáo viên yêu cầu học sinh làm tương tự với trường hợp: O1O > OO2, 
O1O < OO2 và ghi lại kết quả vào phiếu học tập. 
Giáo viên: Phạm Bá Dũng 6 Cách sử dụng, lắp ráp, tiến hành và quan sát thí nghiệm môn vật lý 6 
3. Cách tiến hành và quan sát thí nghiệm: 
 - Hướng dẫn học sinh kéo từ từ lực kế để vật được kéo lên sau đó đọc và 
ghi lại số chỉ của lực kế trong 2 trường hợp. 
*Một số giải pháp khi sử dụng, lắp ráp, tiến hành và quan sát thí nghiệm: 
 - Khi lắp dụng cụ phải vặn chặt ốc của giá đỡ để thanh treo ròng rọc không 
bị dịch chuyển sau mỗi lần kéo vật. 
 - Phải kiểm tra xem ròng rọc có bị kẹt khi quay quanh trục cố định không. 
 - Khi kéo vật bằng lực kế thì phải cầm tay vào vỏ của lực kế không được 
cầm tay vào phần ruột của lực kế. 
 - Khi kéo lực kế, phải kéo theo phương thẳng đứng để nâng vật từ từ cho 
tới khi vật lên khỏi mặt bàn. 
 - Phải chú ý đến khoảng cách của các đoạn O1O và O2O và ghi lại các kết 
quả đo trong mỗi trường hợp. 
 - Khi đọc kết quả phải đặt mắt vuông góc với lực kế và nhìn vào vị trí của 
kim lực kế để đọc kết quả. 
 Bài 18: Sự nở vì nhiệt của chất rắn 
1. Dụng cụ thí nghiệm: 
 - Vòng kim loại, quả cầu kim loại, đèn cồn, diêm, cốc đựng nước lạnh. 
2. Cách lắp ráp dụng cụ thí nghiệm: 
 - Giáo viên hướng dẫn học sinh lắp ráp dụng cụ thí nghiệm như hình vẽ: 
Giáo viên: Phạm Bá Dũng 8 Cách sử dụng, lắp ráp, tiến hành và quan sát thí nghiệm môn vật lý 6 
 Bài 19: Sự nở vì nhiệt của chất lỏng 
1. Dụng cụ thí nghiệm: 
 - Bình cầu đựng nước màu, nút cao su có ống thủy tinh xuyên qua. 
 - Phích đựng nước nóng. 
 - Chậu thủy tinh loại lớn. 
2. Cách lắp ráp dụng cụ thí nghiệm: 
 - Giáo viên hướng dẫn học sinh lắp ráp dụng cụ thí nghiệm như hình vẽ: 
3. Cách tiến hành và quan sát thí nghiệm: 
 - Hướng dẫn học sinh đổ đầy nước màu vào một bình cầu sau đó nút chặt 
bình bằng nút cao su có một ống thủy tinh cắm xuyên qua. Yêu cầu học sinh 
quan sát và đánh dấu vị trí của mực nước màu trong ống. 
 - Sau đó giáo viên yêu cầu học sinh đặt bình cầu vào chậu nước nóng và 
quan sát mực nước màu sau khi đặt vào chậu nước nóng. 
*Một số giải pháp khi sử dụng, lắp ráp, tiến hành và quan sát thí nghiệm: 
 - Nước phải được pha màu để học sinh nhìn rõ mức nước trong ống thủy 
tinh trước và sau khi làm thí nghiệm. 
 - Ống thủy tinh xuyên qua nút cao su phải đủ dài để nước màu không bị vọt 
ra ngoài. 
Giáo viên: Phạm Bá Dũng 10 Cách sử dụng, lắp ráp, tiến hành và quan sát thí nghiệm môn vật lý 6 
*Một số giải pháp khi sử dụng, lắp ráp, tiến hành và quan sát thí nghiệm: 
 - Giáo viên hướng dẫn học sinh cách bịt ngón tay cái để lấy được một giọt 
nước màu trong ống thủy tinh (nhúng ống thủy tinh vào cốc nước sau đó bịt 
ngón tay cái để giữ lại một giọt nước màu). 
 - Khi cọ xát hai bàn tay phải cọ xát đến khi hai bàn tay nóng lên để có đủ 
lượng nhiệt cần thiết. 
 - Khi quan sát vị trí của giọt nước màu trước khi áp sát hai bàn tay và sau 
khi áp sát hai bàn tay vào thành bình. 
 - Chậu đựng nước đủ nóng, không nóng quá vì nếu nước nóng quá sẽ làm 
giọt nước di chuyển nhanh và vọt ra ngoài ống thủy tinh. 
 Bài 22: Nhiệt kế - nhiệt giai 
1. Dụng cụ thí nghiệm: 
 - Nhiệt kế y tế, nhiệt kế thủy ngân, nhiệt kế dầu. 
2. Cách tiến hành và quan sát: 
 - Để nhiệt kế trên mặt bàn sao cho cả nhóm dễ quan sát nhất và mặt có số 
của nhiệt kế hướng về phía mắt người quan sát. 
 - Hướng dẫn học sinh quan sát các nhiệt kế và cho biết GHĐ và ĐCNN của 
các loại nhiệt kế trên. 
*Một số giải pháp khi sử dụng, lắp ráp, tiến hành và quan sát thí nghiệm: 
 - Giáo viên cần hướng dẫn học sinh cách xác định GHĐ và ĐCNN của một 
nhiệt kế khi quan sát. 
 + GHĐ: là số đo lớn nhất ghi trên nhiệt kế 
 + ĐCNN: là độ dài giữa 2 vạch gần nhau nhất. 
 Bài 23: Thực hành đo nhiệt độ 
1. Dụng cụ thí nghiệm: 
 - Nhiệt kế y tế (loại nhiệt kế thủy ngân) 
 - Nhiệt kế rượu, diêm, đèn cồn. 
 - Cốc đựng nước, bộ giá đỡ ống nghiệm. 
2. Cách lắp ráp dụng cụ thí nghiệm: 
Giáo viên: Phạm Bá Dũng 12 Cách sử dụng, lắp ráp, tiến hành và quan sát thí nghiệm môn vật lý 6 
b. Dùng nhiệt kế rượu để đo nhiệt độ của nước khi đun. 
 - Giáo viên yêu cầu học sinh xác định GHĐ và ĐCNN của nhiệt kế rượu 
trong nhóm mình. 
 - Sau đó hướng dẫn học sinh ghi lại nhiệt độ của nước trước khí đun. 
 - Hướng dẫn học sinh đun nóng nước trong 10 phút và quan sát ghi lại 
nhiệt độ của nước sau mỗi phút. 
*Một số giải pháp khi sử dụng, lắp ráp, tiến hành và quan sát thí nghiệm: 
 - Khi lắp dụng cụ phải chú ý tới khoảng cách của cốc nước sao cho cách 
2/3 ngọn lửa đèn cồn tính từ dưới lên. 
 - Khi lắp nhiệt kế vào giá đỡ cần vặn nhẹ ốc cho tới khi nhiệt kế được giữ 
trên bộ giá thí nghiệm. (tránh vặn mạnh làm vỡ nhiệt kế) 
 - Khi lắp nhiệt kế không để nhiệt kế chạm vào đáy cốc thủy tinh vì khi đun 
nóng làm ảnh hưởng đến kết quả đo, hoặc làm hỏng nhiệt kế. 
 - Cần ghi lại nhiệt độ của nước trước khi đun nóng. 
 - Trong quá trình đun nước phải để hệ thống thí nghiệm ở nơi không có gió 
và mọi thành viên trong nhóm đều quan sát rõ hiện tượng. 
 - Trong quá trình đun nước sau mỗi phút lại ghi lại nhiệt độ của nước. 
 - Tùy theo mức độ học sinh giáo viên có thể yêu cầu các nhóm đun nước 
trong khoảng 7 phút mà không cần đun đến 10 phút để tiết kiệm thời gian. 
 - Trong quá trình đun nóng nước không được chạm tay vào cốc nước hoặc 
nước nóng trong cốc để tránh gây bỏng. 
 - Khi đun xong phải đậy nắp để tắt đèn cồn, không được thổi hoặc tắt đèn 
cồn không đúng nguyên tắc. Sau đó để cốc nước nóng và dụng cụ ra giữa bàn. 
4 – Kết quả sau khi thực hiện một số giải pháp của đề tài 
 - Trong thời gian viết đề tài này, tôi đã áp dụng và thử nghiệm đối với học 
sinh các lớp 6A, 6B trường THCS Thái Thịnh – Đống Đa – Hà Nội. Đó là các 
lớp mà tôi đang trực tiếp giảng dạy. 
 - Kết quả thu được là ở những giờ học có sử dụng thí nghiệm đặc biệt là 
giờ thực hành môn Vật lí các em không còn bỡ ngỡ với các dụng cụ thí nghiệm 
nữa, các em không còn lúng túng trong các khâu lắp ráp và tiến hành cũng như 
Giáo viên: Phạm Bá Dũng 14