Báo cáo Sáng kiến Vận dụng một số phương pháp dạy học theo hướng phát huy tính tích cực của học sinh trong chương trình Giáo dục công dân 6 ở trường THCS

 ỦY BAN NHÂN DÂN HUYỆN VỤ BẢN 
 TRƯỜNG THCS THỊ TRẤN GÔI 
 HỒ SƠ SÁNG KIẾN 
 Vận dụng một số phương pháp dạy học 
 theo hướng phát huy tính tích cực của học sinh trong 
chương trình Giáo dục công dân 6 ở trường THCS 
 Tác giả: Đinh Thị Hoàn 
 Trình độ chuyên môn: Đại học Sư phạm Tin học 
 Chức vụ: Giáo viên 
 Đồng tác giả: Trần Thị Thu Hiền 
 Trình độ chuyên môn: Cao đẳng Sư phạm Mĩ thuật 
 Chức vụ: Giáo viên 
 Nơi công tác: Trường THCS Thị trấn Gôi 
 Vụ Bản, ngày 12 tháng 9 năm 2023 3 
- Đánh giá lợi ích đem lại hoặc dự kiến thu được do áp dụng sáng kiến theo ý 
kiến của tác giả: 
+ Hiệu quả kinh tế: Giải pháp áp dụng không đòi hỏi đầu tư tốn kém về kinh 
tế. Các nội dung kiến thức có thể áp dụng được lâu dài trong các giờ học và 
có thể áp dụng cả với các môn học khác. 
+ Hiệu quả về mặt xã hội: Tạo hiệu ứng tích cực đối với giáo viên, học sinh 
trong hoạt động giáo dục. 
+ Hiệu quả trong công tác chuyên môn: Nâng cao chất lượng giảng dạy môn 
học, tạo tâm thế hứng thú, tích cực đối với học sinh. Học sinh tham gia sôi 
nổi, có chiều hướng ham thích bộ môn giáo dục công dân hơn. 
 Chúng tôi xin cam đoan mọi thông tin nêu trong đơn là trung thực, đúng sự 
thật và hoàn toàn chịu trách nhiệm trước pháp luật. 
 Thị trấn Gôi, ngày 12 tháng 9 năm 2023 
 Người nộp đơn 
 Đinh Thị Hoàn 
 Trần Thị Thu Hiền 
 5 
 BÁO CÁO SÁNG KIẾN 
 I. Điều kiện hoàn cảnh tạo ra sáng kiến 
 Sự phát triển kinh tế - xã hội trong bối cảnh toàn cầu hoá đặt ra những yêu 
cầu mới đối với người lao động, do đó cũng đặt ra những yêu cầu mới cho sự 
nghiệp giáo dục thế hệ trẻ và đào tạo nguồn nhân lực có tài, có đức cho xã hội. 
Một trong những định hướng cơ bản của việc đổi mới giáo dục là chuyển từ nền 
giáo dục mang tính hàn lâm, kinh viện, xa rời thực tiễn sang một nền giáo dục 
chú trọng việc hình thành năng lực hành động, phát huy tính chủ động, sáng tạo 
của người học. Định hướng quan trọng trong đổi mới phương pháp dạy học là 
phát huy tính tích cực, tự lực và sáng tạo, phát triển năng lực hành động, năng 
lực cộng tác làm việc của người học. Đó cũng là những xu hướng quốc tế trong 
cải cách phương pháp dạy học ở nhà trường phổ thông. 
 Ngày nay, khi xã hội ngày càng phát triển bền cạnh những mặt tích cực thì 
cũng có không ít những mặt còn hạn chế đối với xã hội, đặc biệt là vấn đề đạo 
đức của không ít giới trẻ hiện nay. Môn Giáo dục công dân ở trường Trung học 
cơ sở cần phải được chú trọng hơn nhằm giáo dục cho học sinh các chuẩn mực 
của xã hội đối với người công dân ở mức độ phù hợp với lứa tuổi; trên cơ sở đó 
góp phần hình thành những nhân cách của con người Việt Nam trong giai đoạn 
hiện nay, phù hợp với xu thế phát triển và tiến bộ của thời đại. Học xong chương 
trình môn GDCD ở THCS, học sinh hiểu được những chuẩn mực đạo đức và 
pháp luật cơ bản, phổ thông, thiết thực, phù hợp với lứa tuổi học sinh THCS 
trong các quan hệ với bản thân, với người khác, với công việc và với môi trường 
sống; Hiểu ý nghĩa của các chuẩn mực đối với sự phát triển cá nhân và xã hội, 
sự cần thiết phải rèn luyện và cách thức rèn luyện để đạt được các chuẩn mực 
đó; Biết đánh giá hành vi của bản thân và mọi người xung quanh, biết lựa chọn 
và thực hiện cách ứng xử phù hợp với các chuẩn mực đạo đức, pháp luật, văn 
hóa xã hội trong giao tiếp và hoạt động (học tập, lao động, hoạt động tập thể, vui 
 7 
tính tích cực của học sinh trong chương trình Giáo dục công dân 6 ở trường 
THCS”. 
II. Mô tả giải pháp 
1. Mô tả giải pháp trước khi tạo ra sáng kiến 
 Môn Giáo dục công dân ở trường THCS có vai trò quan trọng trong việc 
hình thành nhân cách cho học sinh. Đặc điểm của nó là bao quát các kiến thức 
về đạo đức và pháp luật... Các kiến thức của nó không quá phức tạp, đòi hỏi tư 
duy cao. Nó cung cấp những tri thức cơ bản về quan hệ xử sự trong gia đình 
(ông, bà, cha, mẹ, anh, chị, em), quan hệ ứng xử với hàng xóm, quan hệ cộng 
đồng xã hội. Đồng thời môn học này còn cung cấp những hiểu biết về các quy 
tắc, quy định của pháp luật như quyền lao động, quyền công dân Đặc điểm 
chương trình là kết cấu đồng tâm với các lớp của các cấp học cao hơn. 
 Như vậy, môn Giáo dục công dân có vị trí quan trọng, nó kết hợp với các 
môn học khác và có nhiệm vụ giáo dục tư tưởng, đạo đức cho học sinh. Song 
môn học này giáo dục với tính chất cụ thể nhất. Nội dung các bài học đã trực 
tiếp xây dựng trên nền tảng tư tưởng, tình cảm đạo đức, trách nhiệm và nghĩa vụ 
của công dân đối với gia đình, học đường và cộng đồng xã hội. Vì thế giáo viên 
dạy bộ môn này cần phải thấy rõ và đánh giá đúng được vị trí, tầm quan trọng 
của môn học. 
Thực trạng vấn đề trước khi áp dụng sáng kiến kinh nghiệm 
 Đối với trường THCS nói chung và đối với trường THCS thị trấn Gôi nói 
riêng chúng tôi có những mặt thuận lợi đó là đội ngũ giáo viên rất nhiệt tình, chu 
đáo trong việc rèn luyện ý thức đạo đức cho học sinh mặc dù dạy trái ban. Ban 
giám hiệu nhà trường luôn quan tâm, giúp đỡ động viên; khuyến khích giáo viên 
cập nhật thông tin mới có ích phục vụ cho bộ mình phụ trách; Cử giáo viên đi 
học chuyên đề về hướng dẫn cụ thể cho giáo viên không trực tiếp học chuyên 
đề, tham gia các buổi sinh hoạt chuyên môn của phòng của Sở để nâng cao trình 
 9 
sung các chủ đề học tập tích hợp liên môn nhằm phát triển năng lực giải quyết 
các vấn đề phức hợp. 
 Phải phát huy tính tích cực, tự giác, chủ động của người học, hình thành và 
phát triển năng lực tự học (sử dụng sách giáo khoa, nghe, ghi chép, tìm kiếm 
thông tin...), trên cơ sở đó trau dồi các phẩm chất linh hoạt, độc lập, sáng tạo của 
tư duy. Có thể chọn lựa một cách linh hoạt các phương pháp chung và phương 
pháp đặc thù của môn học để thực hiện. Tuy nhiên dù sử dụng bất kỳ phương 
pháp nào cũng phải đảm bảo được nguyên tắc “Học sinh tự mình hoàn thành 
nhiệm vụ nhận thức với sự tổ chức, hướng dẫn của giáo viên”. 
 Việc sử dụng phương pháp dạy học gắn chặt với các hình thức tổ chức dạy 
học. Tuỳ theo mục tiêu, nội dung, đối tượng và điều kiện cụ thể mà có những 
hình thức tổ chức thích hợp như học cá nhân, học nhóm; học trong lớp, học ở 
ngoài lớp... Cần chuẩn bị tốt về phương pháp đối với các giờ thực hành để đảm 
bảo yêu cầu rèn luyện kỹ năng thực hành, vận dụng kiến thức vào thực tiễn, nâng 
cao hứng thú cho người học. 
 Cần sử dụng đủ và hiệu quả các thiết bị dạy học môn học tối thiểu đã qui 
định. Có thể sử dụng các đồ dùng dạy học tự làm nếu xét thấy cần thiết với nội 
dung học và phù hợp với đối tượng học sinh. Tích cực vận dụng công nghệ thông 
tin trong dạy học. 
 Với phương pháp dạy học mới học sinh sẽ chủ động lĩnh hội kiến thức dưới 
sự hướng dẫn của giáo viên. Hình thành cho học sinh các năng lực: Năng lực tự 
học, tự giải quyết vấn đề, năng lực tư duy sáng tạo, năng lực giao tiếp, năng lực 
hợp tác, năng lực sử dụng ngôn ngữ, năng lực sử dụng công nghệ thông tin, năng 
lực thực hành thí nghiệm giúp các em trở thành những con người năng động, 
phát triển toàn diện. 
 Học sinh được đưa vào những tình huống có trong thực tế, tự mình giải 
quyết những tình huống đó và cũng tự mình đánh giá được cách giải quyết đó là 
 11 
 Đặc điểm kiến thức của lớp 6 về đạo đức là rất giản đơn như khái niệm về 
yêu thương con người, siêng năng kiên trì, tôn trọng sự thật, tự lập, tiết kiệm, 
ứng phó với tình huống nguy hiểm... hay tìm hiểu về quyền và nghĩa vụ cơ bản 
của công dân, quyền cơ bản của trẻ em những kiến thức này thường phải gắn 
với thực tế đó là những tình huống, câu chuyện cụ thể để minh họa, hướng dẫn 
học sinh tìm hiểu, so sánh, trao đổi, thảo luận, nhận xét, kết luận. Giáo viên có 
thể giảng giải và mức độ xây dựng tình cảm cho học sinh nhẹ nhàng, tự nhiên 
trên cơ sở của việc giảng giải. 
 b. Công tác giáo dục phải phù hợp với đối tượng lứa tuổi 
 Hầu hết học sinh Trung học Cơ sở còn nhỏ tuổi đặc biệt các em học sinh 
lớp 6 mới ở tiểu học lên. Việc hiểu các khái niệm còn trực tiếp, cảm tính cho nên 
đòi hỏi giáo viên có phương pháp giáo dục thích hợp, đặc biệt là tổ chức các 
hoạt động học và ứng dụng các kĩ thuật dạy học tích cực để kích thích tư duy 
sáng tạo và hứng thú học tập. Việc giáo dục tư tưởng đạo đức cho học sinh phải 
trên cơ sở ý nghĩa rút ra của mỗi khái niệm và kiến thức bài giảng. Từ đó để học 
sinh tự cảm nhận và tự nâng lên thành nhận thức và ý thức của bản thân. Tránh 
những lý thuyết chung chung, đọc - chép theo sách giáo khoa, tránh những lời 
hô hào phải thế này, thế kia. 
 c. Công tác giáo dục tư tưởng đạo đức cho học sinh phải thiết thực, phù 
hợp với yêu cầu thực tiễn của xã hội hiện nay 
 - Những yêu cầu về lối sống hiện nay (sống cần kiệm, liêm chính, chí công vô 
tư; sống tự trọng và tôn trọng người khác; sống có kỉ luật; sống nhân ái, vị tha; 
sống hội nhập; sống có văn hóa; sống chủ động, sáng tạo; sống có mục đích...) 
 - Những ứng xử hàng ngày của học sinh (trong gia đình, nhà trường, xã hội). 
 - Những vấn đề bảo vệ môi trường và tài nguyên thiên nhiên. 
 - Những vấn đề về kỷ luật trong học tập, lao động 
 13 
 Với sách giáo khoa, giáo viên soạn bài và hướng dẫn học sinh chuẩn bị bài 
mới ở nhà. Khi soạn bài, giáo viên xác định mục tiêu bài học, chuẩn bị đầy đủ 
các phương tiện và đồ dùng dạy học, tham khảo tài liệu, vận dụng những phương 
pháp và kĩ thuật dạy học phù hợp với mỗi bài học. Từ đó đưa ra các bước cụ thể 
cho từng phần để học sinh tích cực chủ động, sáng tạo, hứng thú học và tiếp thu 
bài hiệu quả như mục tiêu đã đặt ra. Từ kiến thức nền đó, giáo viên "biến hóa" 
để học sinh hiểu bài, biết thế nào là tốt - xấu, việc làm nào nên làm - việc làm 
nào cần tránh Tuy nhiên, cũng có cái khó là đồ dùng dạy học còn hạn chế, 
tranh ảnh minh họa ít, phần lớn giáo viên phải tự chuẩn bị, tự làm việc, sưu tầm 
tư liệu có thể mất khá nhiều thời gian. 
 Từ thực tế giảng dạy, để phát huy tính tích cực của học sinh học sinh trong 
giờ học Giáo dục công chúng tôi đã áp dụng các phương pháp sau: 
 2.1. Phương pháp đưa thực tiễn, tư liệu cuộc sống vào bài giảng, làm 
cho bài giảng phong phú, sinh động, học sinh dễ hiểu và có ấn tượng sâu về 
bài học. 
Về bản chất, GDCD là môn học giáo dục HS cách sống và ứng xử phù hợp với 
các giá trị xã hội, với quyền và nghĩa vụ của người công dân. Chính vì vậy, để 
dạy học môn GDCD có hiệu quả cần gắn nội dung bài học với thực tiễn cuộc 
sống của HS. Cụ thể là GV cần tăng cường sử dụng các tình huống, các trường 
hợp điển hình, các hiện tượng thực tế, các vấn đề bức xúc trong đời sống xã hội 
để phân tích, đối chiếu, minh hoạ cho bài giảng. Đồng thời cũng cần khuyến 
khích HS liên hệ, tự liên hệ; tiến hành điều tra, tìm hiểu, phân tích, đánh giá các 
sự kiện trong đời sống thực tiễn của lớp học, nhà trường, địa phương, đất nước 
trong quá trình học tập. Đặc biệt, cần tạo cơ hội và hướng dẫn HS xây dựng và 
thực hiện các dự án nhỏ để góp phần vào việc cải thiện môi trường tự nhiên và 
xã hội của lớp học, trường học và địa phương.